Fact Check – રાફેલ પાઇલોટ રોહિત કટારિયાના અંતિમ સંસ્કારના ખોટા દાવા સાથે 17 વર્ષ જૂનો ફોટો વાઇરલ

સોશિયલ મીડિયા પર એક અંતિમ સંસ્કારનો ફોટો આ દાવા સાથે શેર કરવામાં આવી રહ્યો છે કે તે રાફેલ પાઇલટ સ્ક્વોડ્રન લીડર રોહિત કટારિયાનો અંતિમ સંસ્કાર છે, જે પાકિસ્તાન સાથેના તાજેતરના તણાવમાં શહીદ થયા હતા.

જોકે, અમારી તપાસમાં અમને જાણવા મળ્યું કે આ વીડિયો લગભગ 17 વર્ષ જૂનો છે, જ્યારે 2008 માં ગુજરાતના વડોદરામાં એક માર્ગ અકસ્માતમાં લગભગ 45 લોકો માર્યા ગયા હતા. આમાંના મોટાભાગના શાળાના બાળકો હતા જેઓ ગુજરાત ટ્રાન્સપોર્ટ બસમાં પરીક્ષા આપવા જઈ રહ્યા હતા.

વાયરલ ફોટો એક અંતિમ સંસ્કારનો છે અને ત્યાં ઘણા લોકો ઉભા જોવા મળે છે. ફોટોના અંગ્રેજી કેપ્શનમાં લખ્યું છે, જેનો હિન્દીમાં અનુવાદ આ રીતે થાય છે, “રાફેલ પાયલોટ SVC નંબર 32292 સ્ક્વોડ્રન લીડર રોહિત કટારિયાના અંતિમ સંસ્કાર, જે 7 મેના રોજ પાકિસ્તાન સાથેના યુદ્ધ દરમિયાન શહીદ થયા હતા, તેમના પૈતૃક ઘરે ધર્મશાળામાં કરવામાં આવ્યા હતા”.

આ ઉપરાંત, આ ફોટો ઘણા અન્ય X એકાઉન્ટ્સ પરથી પણ વાયરલ દાવા સાથે કેપ્શન સાથે શેર કરવામાં આવ્યો છે.

Fact Check/Verification

રાફેલ પાયલોટ સ્ક્વોડ્રન લીડર રોહિત કટારિયાના અંતિમ સંસ્કારના વાયરલ દાવા સાથે શેર કરવામાં આવી રહેલા ફોટાની તપાસ કરતી વખતે, અમે રિવર્સ ઇમેજ સર્ચ કર્યું અને 17 એપ્રિલ, 2008ના રોજ ફોટો લાઇબ્રેરી એલેમીની વેબસાઇટ પર અપલોડ કરાયેલ એક સમાન ફોટો મળ્યો. આ ફોટો એસોસિએટેડ પ્રેસના પત્રકાર અજિત સોલંકીએ લીધો હતો.

ફોટોના કેપ્શનમાં લખ્યું હતું કે, “16 એપ્રિલ, 2008ના રોજ ભારતના અમદાવાદથી લગભગ 175 કિમી દક્ષિણમાં બોડેલી નજીકના બામરોલી ગામમાં લોકો પંદર શાળાની છોકરીઓના સામૂહિક અંતિમ સંસ્કારમાં હાજરી આપી રહ્યા હતા. એક અધિકારીના જણાવ્યા અનુસાર, 16 એપ્રિલ, 2008 ના રોજ સવારે પશ્ચિમ ભારતમાં પરીક્ષા માટે લઈ જતી બસ લગભગ 50 ફૂટ ઊંડી નહેરમાં પડી જતાં ઓછામાં ઓછા 41 શાળાના બાળકો અને ત્રણ અન્ય લોકોના મોત થયા હતા.”

આ ઉપરાંત, અમને 16 એપ્રિલ, 2008 ના રોજ ફોટો લાઇબ્રેરી ગેટ્ટીની વેબસાઇટ પર અપલોડ કરાયેલા આ અકસ્માત સંબંધિત ઘણા ચિત્રો પણ મળ્યા, જેમાં વાયરલ ચિત્ર પણ શામેલ હતું. આ બધી તસવીરોના કેપ્શનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે તે 16 એપ્રિલ 2008ના રોજ બસ અકસ્માતમાં મૃત્યુ પામેલી સ્કૂલની છોકરીઓના અંતિમ સંસ્કાર હતા.

અમારી તપાસ દરમિયાન, અમને  17 એપ્રિલ, 2008ના રોજ ઇન્ડિયા ટુડેની વેબસાઇટ પર પ્રકાશિત થયેલ એક અહેવાલ પણ મળ્યો . આ અહેવાલમાં એવું પણ જણાવવામાં આવ્યું હતું કે ગુજરાત ટ્રાન્સપોર્ટની એક બસ નર્મદા સિંચાઈ નહેરમાં પડી ગઈ હતી. લગભગ 50 શાળાના વિદ્યાર્થીઓ સવાર હતા. અહેવાલ લખાય ત્યાં સુધી, આ ઘટનામાં સામેલ લગભગ 44 પીડિતોના મૃતદેહ મળી આવ્યા હતા. તેમાં બસ કંડક્ટરનો પણ સમાવેશ થતો હતો.

અમારી તપાસ દરમિયાન, અમને 16 એપ્રિલ, 2008ના રોજ ધ ગાર્ડિયનની વેબસાઇટ પર પણ અહેવાલ પ્રાપ્ત થયો. રિપોર્ટ અનુસાર, અકસ્માતમાં સંડોવાયેલા મોટાભાગના બાળકો 8 થી 10 વર્ષની વયના હતા, જેઓ પરીક્ષા આપવા જઈ રહ્યા હતા. આમાંથી 24 બાળકો નવજીવન સ્કૂલના હતા. જ્યારે, ૧૮ બાળકો સિરોલા સ્કૂલના હતા અને બે બાળકો મા ભગવતી સ્કૂલના હતા.

આ ઉપરાંત, અમને એ પણ જાણવા મળ્યું કે તાજેતરના ભારત-પાકિસ્તાન તણાવમાં રોહિત કટારિયા નામનો કોઈ પાઇલટ શહીદ થયો નથી, તેના બદલે રોહિત કટારિયા તે ટીમનો ભાગ હતો જે 2020માં ફ્રાન્સથી અંબાલા પાંચ રાફેલ લાવ્યો હતો. વાયુસેનાના અધિકારી રોહિત કટારિયા હરિયાણાના ગુડગાંવના બસઈના રહેવાસી છે.  

તપાસ દરમિયાન, અમને એ પણ જાણવા મળ્યું કે, ગ્રુપ કેપ્ટન રોહિત કટારિયાનો સર્વિસ નંબર 27443 છે, જ્યારે વાયરલ દાવામાં ઉલ્લેખિત સર્વિસ નંબર 32292 સ્ક્વોડ્રન લીડર ઇન્દર સેતિયાનો છે.

Read Also: Fact Check – પાકિસ્તાનના કિરાણા હિલ્સ રેડિયેશન લીકના દાવા સાથે વાયરલ વીડિયોનું શું છે સત્ય?

Conclusion

અમારી તપાસમાં મળેલા પુરાવા સ્પષ્ટ કરે છે કે, રાફેલ પાયલોટ સ્ક્વોડ્રન લીડર રોહિત કટારિયાના અંતિમ સંસ્કારના દાવા સાથે શેર કરવામાં આવી રહેલો ફોટો 17 વર્ષ જૂનો છે. રોહિત કટારિયા શહીદ થયાનો દાવો ખોટો છે.

Our Sources
Images available on Alamy and Getty images from April 2008
Article Published by India Today on 17th April 2008
Article Published by The Guardian on 16th April 2008