मुर्शिदाबाद हिंसाचार: हिंदू सणांच्या वेळी मुस्लिमांकडून अशांततेचा आरोप करत भाजपने दिशाभूल करणारे फोटो कोलाज केले शेयर

गेल्या काही दिवसांपासून मुर्शिदाबादच्या शमशेरगंज, सुती आणि धुलियान (मुर्शिदाबाद हिंसाचार) येथे जातीय हिंसाचार उफाळून आला आहे. वक्फ कायदा २०२५ विरोधी अशांततेदरम्यान एका विशिष्ट गटावर तोडफोड, जाळपोळ आणि हत्यांचा आरोप आहे. परिस्थिती इतकी बिकट झाली आहे की प्रभावित भागात शांतता प्रस्थापित करण्यासाठी सीमा सुरक्षा दल (BSF) तैनात करण्यात आले आहे.

वाढत्या अशांततेदरम्यान, पश्चिम बंगालचा मुख्य विरोधी पक्ष असलेल्या भाजपने मुख्यमंत्री ममता बॅनर्जी यांच्यावर तुष्टीकरणाचे राजकारण केल्याचा आरोप केला आहे. १३ एप्रिल रोजी, पश्चिम बंगाल भाजपने त्यांच्या अधिकृत एक्स हँडलवर संघर्ष आणि अशांतता दर्शविणाऱ्या नऊ फोटोंचा कोलाज शेअर केला, ज्यामध्ये ममता बॅनर्जी यांच्या प्रोत्साहित केलेल्या अल्पसंख्याक समुदायाच्या सदस्यांनी राज्यभरातील विविध हिंदू सणांमध्ये जाणूनबुजून हिंसाचार घडवल्याचा आरोप केला.

व्हायरल पोस्टच्या कॅप्शनमध्ये असे म्हटले आहे की, “सण काही फरक पडत नाही – त्यांना फक्त ते सर्व जाळून टाकण्यासाठी एक निमित्त हवे आहे.” यानंतर बंगाली भाषेत आणखी एक वाक्य आहे ज्याचे भाषांतर “ममता बॅनर्जींच्या दुभत्या गायींना फक्त एका निमित्ताची गरज आहे!” असे आहे.

अशा पोस्टची संग्रहित आवृत्ती येथे आणि येथे पाहता येईल.

राज्य भाजप अध्यक्ष आणि केंद्रीय राज्यमंत्री सुकांता मजुमदार यांनीही त्यांच्या अधिकृत सोशल मीडिया अकाउंटवर अशाच दाव्यांसह हा कोलाज शेअर केला. तथापि, नंतर ती पोस्ट डिलीट करण्यात आली. व्हायरल पोस्टचा स्क्रीनशॉट खाली पाहता येईल.

Fact Check/ Verification

कोलाजमधील पहिल्या फोटोत गणेश चतुर्थी उत्सवादरम्यान झालेल्या अशांततेचे चित्रण असल्याचा दावा करण्यात आला आहे. तथापि, एका तथ्य तपासणीतून असे दिसून आले आहे की हा फोटो प्रत्यक्षात १४ डिसेंबर २०१९ रोजी पश्चिम बंगालच्या हावडा जिल्ह्यातील सत्रागाची येथे झालेल्या सीएएविरोधी निषेधाचे चित्रण करतो. हा फोटो मूळतः पीटीआय वृत्तसंस्थेच्या एका छायाचित्रकाराने टिपला होता. बिझनेस स्टँडर्ड, फ्री प्रेस जर्नल आणि एशियन एज सारख्या अनेक वृत्तसंस्थांनी त्यावेळी त्यांच्या रिपोर्टमध्ये त्याच कॅप्शनसह हा फोटो वापरला होता.

“सरस्वती पूजा” या कॅप्शनसह व्हायरल झालेल्या या कोलाजमधील दुसरा फोटो प्रत्यक्षात डिसेंबर २०१९ मध्ये उत्तर प्रदेशातील लखनऊ येथे झालेल्या एनआरसी आणि सीएए विरोधात झालेल्या निषेधाचा आहे. दावा केल्याप्रमाणे, त्याचा सरस्वती पूजेशी काहीही संबंध नाही.

चौथा फोटो डिसेंबर २०१९ मध्ये उत्तर प्रदेशातील लखनौ येथे झालेल्या CAA निषेधाचा आहे. हा फोटो पश्चिम बंगालमधील होळी उत्सवाशी संबंधित नाही.

पश्चिम बंगालमध्ये दिवाळी साजरी करताना अशांतता दाखवल्याचा दावा केलेला पाचवा फोटो प्रत्यक्षात डिसेंबर २०१९ मध्ये कर्नाटकातील मंगळुरू येथे नागरिकत्व सुधारणा कायद्याविरुद्ध झालेल्या निषेधाचा आहे.

दुर्गापूजेदरम्यान हिंसाचाराचे दृश्य म्हणून ऑनलाइन प्रसारित होणारा सहावा फोटो दिशाभूल करणारा आहे. प्रत्यक्षात तो डिसेंबर २०१९ मध्ये पश्चिम बंगालमधील हावडा येथे नागरिकत्व सुधारणा कायद्याविरुद्ध झालेल्या निषेधाचा आहे.

सातवा फोटो सोशल मीडियावर पश्चिम बंगालमध्ये हनुमान जयंती उत्सवादरम्यान झालेल्या संघर्षाच्या दृश्याच्या रूपात शेअर केला जात आहे, परंतु प्रत्यक्षात तो डिसेंबर २०१९ मध्ये कर्नाटकातील मंगळूर येथे झालेल्या सीएए विरोधात झालेल्या निषेधाचा आहे.

आठवा फोटो हा डिसेंबर २०१९ मध्ये उत्तर प्रदेशातील लखनौ येथे नागरिकत्व सुधारणा कायद्याविरुद्ध झालेल्या निषेधाचा आहे, पश्चिम बंगालमधील दसऱ्याच्या वेळी झालेल्या अशांततेचा नाही.

नववा फोटो प्रत्यक्षात डिसेंबर २०१९ मध्ये आसाममधील दिब्रुगड येथे झालेल्या नागरिकत्व सुधारणा कायद्याविरुद्ध (CAA) झालेल्या निषेधाचे चित्रण करतो.

आमच्या तपासात प्रसारित होणाऱ्या तिसऱ्या फोटोची सत्यता पडताळली गेली आहे. २०२३ मध्ये रामनवमीच्या उत्सवादरम्यान पश्चिम बंगालमधील हावडा येथे झालेल्या दंगलीचे दृश्य या छायाचित्रात अचूकपणे दाखवण्यात आले आहे. ऑनलाइन शेअर केल्या जाणाऱ्या इतर अनेक दिशाभूल करणाऱ्या फोटोंच्या तुलनेत, ही विशिष्ट प्रतिमा खरी आहे.

आम्हाला आढळले की पश्चिम बंगाल पोलिसांनीही व्हायरल फोटो कोलाजला बनावट म्हणून घोषित केले आहे.

Conclusion

आमच्या तपासात असा निष्कर्ष निघतो की भाजपने सोशल मीडियावर शेअर केलेला पश्चिम बंगालमध्ये हिंदू सणादरम्यान मुस्लिमांशी संबंधित अशांततेचे दृश्य असे सांगणारा फोटो कोलाज दिशाभूल करणारा आहे.

Result: Misleading

Sources
Self analysis
Post by West Bengal Police, Dated April 13, 2025