Claim
1 एप्रिलपासून, सर्वसामान्यांना ₹2000 पेक्षा जास्त UPI पेमेंट केल्यास 1.1% शुल्क भरावे लागेल.
Fact
हा दावा दिशाभूल करणारा आहे. १ एप्रिलपासून सर्वसामान्यांना UPI व्यवहारांवर कोणतेही अतिरिक्त शुल्क भरावे लागणार नाही.
सोशल मीडियावर एक पोस्ट शेअर केली जात आहे ज्यात दावा केला जात आहे की 1 एप्रिलपासून सामान्य लोकांना ₹2000 पेक्षा जास्त UPI पेमेंट करण्यासाठी 1.1% शुल्क भरावे लागेल. ‘गुगल पे’, ‘पेटीएम’सारख्या डिजिटल माध्यमांच्या मदतीने दोन हजारांहून अधिक यूपीआय पेमेंट केल्यास वाढीव शुल्क लागू शकते, असे सांगितले जात आहे.
‘डीएनए इंडिया’, वन इंडियासह अनेक माध्यमांनी 1 एप्रिलपासून UPI व्यवहारांवर अधिभार भरावा लागेल, असा दावा करणारे रिपोर्ट प्रकाशित केले.
याशिवाय अनेक सोशल मीडिया युजर्सनीही हा व्हायरल दावा शेअर केला आहे.
आजच्या युगात, युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस (UPI) हे सामान्य लोकांसाठी पेमेंटचे एक सोपे साधन बनले आहे. या अंतर्गत कोणत्याही व्यक्तीला पैसे ट्रान्सफर करण्याची सुविधा मिळते. यासाठी तुम्हाला आपण ज्याला पैसे पाठवायचे आहेत त्या व्यक्तीचा फोन नंबर माहित असणे आवश्यक आहे. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, गेल्या एका वर्षात UPI व्यवहारांमध्ये 50% वाढ झाली आहे आणि आता हा आकडा दररोज 36 कोटींच्या पुढे गेला आहे.
वाढत्या UPI व्यवहारांदरम्यान, आता एक बातमी मोठ्या प्रमाणावर व्हायरल होत आहे की सामान्य लोकांना 2000 पेक्षा जास्त UPI पेमेंट करण्यासाठी 1.1% शुल्क भरावे लागेल.
Fact Check/ Verification
UPI व्यवहार करण्यासाठी शुल्क आकारले जाईल का?
नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) नुसार, सामान्य लोकांना UPI व्यवहारांवर कोणतेही शुल्क भरावे लागणार नाही. NPCI ने 29 मार्च रोजी एक ट्विट केले आहे, ज्यामध्ये त्यांनी जारी केलेले परिपत्रक आहे. बँक खाती आणि पीपीआयमधील पीअर-टू-पीअर आणि पीअर-टू-पीअर-व्यापारी व्यवहारांवर कोणतेही शुल्क आकारले जाणार नाही, असे त्यात नमूद केले आहे.
याशिवाय Paytm ने सुद्धा 29 मार्च रोजी एका ट्विटद्वारे सामान्य उपभोक्त्यांना भराव्या लागणाऱ्या शुल्काचा इन्कार केला आहे. पेटीएमने आपल्या ट्विटमध्ये लिहिले आहे की, “कोणत्याही ग्राहकाला बँक खाते किंवा PPI/पेटीएम वॉलेटमधून UPI पेमेंट करण्यासाठी कोणतेही शुल्क द्यावे लागणार नाही. कृपया चुकीची माहिती पसरवू नका.”
याचा अर्थ तुम्हाला कोणत्याही व्यक्तीला किंवा दुकानदाराला ₹2500 रुपये द्यावे लागत असतील तर असे करत असताना, जर तुम्ही पेमेंटचा पर्याय आणि बँक खाते निवडल्यानंतर कोणतेही शुल्क आकारले जाणार नाही.
आम्ही तुम्हाला सांगतो, PPI (प्रीपेड पेड इन्स्ट्रुमेंट) हा एक प्रकारचा डिजिटल वॉलेट आहे, जो ग्राहकांना त्यांचे पैसे साठवण्याची परवानगी देतो. ‘पेटीएम’ आणि ‘फोन पे’ सारख्या कंपन्या पीपीआयचा पर्याय देतात.
याशिवाय, माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाच्या अंतर्गत पीआयबी (प्रेस इन्फॉर्मेशन ब्युरो) द्वारे चालवल्या जाणार्या पीआयबी फॅक्ट चेकद्वारे 29 मार्च रोजी केलेले ट्विट आम्हाला आढळले. या ट्विटमध्येही व्हायरल झालेल्या दाव्याचे खंडन करण्यात आले आहे.
वॉलेट व्यवहार करण्यासाठी सर्वसामान्यांना शुल्क भरावे लागेल का?
NPCI च्या परिपत्रकानुसार, सामान्य लोकांना वॉलेट व्यवहार करण्यासाठी देखील कोणतेही शुल्क द्यावे लागणार नाही. असे समजा तुम्ही पेट्रोल पंपावर गेलात. तुमचे पेमेंट स्वीकारण्यासाठी SBI बँकेने QR कोड सेट केला आहे. तुम्ही ₹3000 रुपयांचे पेट्रोल घेतले. पेट्रोल पंपावर QR कोड स्कॅन करून तुम्ही तुमच्या पेटीएम वॉलेटने पैसे भरले. या प्रकरणात एसबीआयला ₹3000 रुपयांपैकी 0.5% इंटरचेंज फी म्हणून पेटीएमला भरावे लागेल. तुम्हाला तुमच्या वॉलेटमधून फक्त ₹3000 भरावे लागतील.
तुम्ही ज्याच्या स्कॅनरवर पैसे दिले आहेत त्या दुकानदार आणि त्याची बँक यांच्यातील ही बाब आहे. यामध्ये तुमच्या खिशातून कोणतेही अतिरिक्त पैसे घेतले जाणार नाहीत.
एसबीआय म्हणजे ज्याला आपण पैसे देत आहोत, त्याला पेटीएमला जे शुल्क भरावे लागेल त्याला इंटरचेंज फी म्हणतात.
इंटरचेंज फी काय आहे आणि किती भरावी लागेल?
इंटरचेंज फी म्हणजे पेमेंट सर्व्हिस कंपन्यांनी वॉलेट जारीकर्त्यांना, जसे की बँकांना द्यावी लागणारी फी असते.
NPCI च्या परिपत्रकानुसार, व्यापारी PPI व्यवहारांसाठी इंटरचेंज रेट 0.5% ते 1.1% च्या श्रेणीत निश्चित करण्यात आला आहे. तुम्ही UPI वॉलेटमधून कशासाठी पैसे देत आहात यावर ते अवलंबून आहे. दुसरीकडे, इंधन, शिक्षण, कृषी यांसारख्या श्रेणींसाठी इंटरचेंज फी 0.5-0.7 टक्के आहे, तर खाद्यपदार्थांची दुकाने, विशेष किरकोळ दुकानांसाठी, हे शुल्क कमाल 1.1 टक्के आहे.
याचा फायदा कोणाला होणार?
UPI युजर्सनी पेमेंट करण्याच्या पद्धतीमध्ये अधिक लवचिकता असणे अपेक्षित आहे. CNBC TV18 च्या रिपोर्टनुसार, युजर्स त्यांच्या पेटीएम वॉलेटने स्टोअरमध्ये कोणत्याही अतिरिक्त खर्चाशिवाय PhonePe QR कोड स्कॅन करण्यासारख्या इतर माध्यमांचा वापर करून पैसे देऊ शकतात.
रिपोर्टमध्ये असे म्हटले आहे की जर व्यापाऱ्याच्या दृष्टीकोनातून पाहिले तर ही व्यवस्था सर्व UPI व्यवहार एका छत्राखाली आणेल. यामुळे व्यापाऱ्यांना ग्राहकांनी वापरलेल्या वेगवेगळ्या वॉलेटमधून पेमेंट स्वीकारता येईल.
Conclusion
अशा प्रकारे, आमच्या तपासणीत हे स्पष्ट झाले आहे की 1 एप्रिलपासून सामान्य लोकांना ₹2000 पेक्षा जास्त UPI पेमेंट करण्यासाठी 1.1% शुल्क भरावे लागणार नाही. दिशाभूल करणारा दावा शेअर केला जात आहे. UPI व्यवहारांवर सर्वसामान्यांना कोणतेही अतिरिक्त शुल्क भरावे लागणार नाही.
Result: Missing Context
Our Sources
Tweet by NPCI on March 29, 2023
Tweet by Paytm Payments Bank on March 29, 2023
Tweet by PIB on March 29, 2023
Report Published by CNBC TV18 on March 29, 2023
कोणत्याही संशयास्पद बातम्या तपासण्यासाठी, दुरुस्त्या किंवा इतर सूचनांसाठी आम्हाला व्हाट्सएप करा: 9999499044 किंवा ई-मेल करा: checkthis@newschecker.in
