सोनम वांगचुक अटक: अमित शहा यांच्या कार्यालयाने लेहच्या एडीसीला लडाख आंदोलकास ‘पाकिस्तानी एजंट’ ठरवण्याचे आदेश दिले होते?

एका व्हायरल व्हिडिओमध्ये लेहचे अतिरिक्त उपायुक्त (एडीसी) गुलाम मुहम्मद हे कबूल करत आहेत की केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांच्या कार्यालयाने त्यांना तुरुंगात असलेल्या आंदोलक सोनम वांगचुक, जे लडाखच्या राज्यत्वासाठी अलिकडच्या आंदोलनातील एक प्रमुख चेहरा आहेत, त्यांच्यावर “पाकिस्तानी एजंट” असल्याचा आरोप करण्याचे निर्देश दिले होते.

व्हिडिओमध्ये, एडीसी असे म्हणताना ऐकू येत आहे:

“तुम्हाला माहिती आहेच की, काल लेहमध्ये घडलेली दुर्दैवी घटना… २० लोक गंभीर जखमी झाले होते. मी लडाखच्या लोकांना विनंती करतो की, आम्हाला गृह मंत्रालयाने सोनम वांगचुक यांना अटक करण्याचे आदेश दिले होते. अमित शहा यांच्या कार्यालयाने आम्हाला सोनम वांगचुक यांना पाकिस्तानी एजंट असल्याचा आरोप करण्याचे आदेश दिले होते…”

विशेष म्हणजे महाराष्ट्र काँग्रेसच्या अधिकृत X खात्याने हा दावा केल्याचे आमच्या निदर्शनास आले.

फेसबुकवरही हा दावा करण्यात आल्याचे आमच्या निदर्शनास आले.

दाव्यांचे संग्रहण येथे आणि येथे पाहता येईल.

हा कथित “कबुलीजबाब” सोशल मीडियावर मोठ्या प्रमाणात पसरला, ज्यामुळे गेल्या आठवड्यात कडक राष्ट्रीय सुरक्षा कायद्यांतर्गत (NSA) वांगचुकच्या अटकेवरून वाद निर्माण झाला.

Evidence

कोणतेही विश्वसनीय रिपोर्ट नाहीत

“एडीसी लेह,” “सोनम वांगचुक,” आणि “गृह मंत्रालय” या शब्दांच्या शोधात व्हायरल क्लिपच्या दाव्यांना समर्थन देणारे कोणतेही अधिकृत विधान किंवा मीडिया रिपोर्ट मिळाले नाहीत.

मूळ फुटेज सापडले

रिव्हर्स इमेज सर्च केल्यावर व्हायरल क्लिप २५ सप्टेंबर २०२५ रोजी लेह येथील माहिती आणि जनसंपर्क विभागाने (DIPR) प्रसिद्ध केलेल्या अधिकृत व्हिडिओशी संबंधित असल्याचे आढळले. पार्श्वभूमी, कपडे आणि सेटिंग अगदी जुळते.

अधिकृत व्हिडिओमध्ये, गुलाम मुहम्मद यांनी २४ सप्टेंबर रोजी लेहच्या निषेधादरम्यान झालेल्या दुखापतींबद्दल जनतेला माहिती दिली. त्यांनी स्थानिक प्रशासनाला शांतता राखण्याचे आवाहनही केले.

हाताळणीची चिन्हे

व्हायरल क्लिपमध्ये अनेक विकृती दिसून येतात:

• एडीसीची अंगठी अनैसर्गिकरित्या आकार बदलते.
• त्याच्या ओठांचा भाग विकृत दिसतो.
• बोटे अनेक फ्रेममध्ये विकृत दिसतात.
• पार्श्वभूमी मजकूर, शर्ट पॅटर्न आणि अगदी भिंतीवरील सॉकेट्स देखील विकृत दिसतात.

• हिया डीपफेक व्हॉइस डिटेक्टरने ऑडिओला “संभाव्य डीपफेक” म्हणून ध्वजांकित केले.
• डीपफेक-ओ-मीटरच्या १२ पैकी सात डिटेक्शन मॉडेल्समध्ये एआय मॅनिपुलेशनची उच्च शक्यता दिसून आली, काही वर्गीकरणकर्त्यांनी ते ९९-१००% बनावट असल्याचे चिन्हांकित केले.

अधिकृत स्पष्टीकरण

सरकारच्या पीआयबी फॅक्ट चेकने व्हिडिओ बनावट असल्याचे नाकारले आणि एडीसी लेह यांनी असे कोणतेही विधान केले नसल्याची पुष्टी केली.

समान हाताळलेला व्हिडिओ

गेल्या आठवड्यात, लडाखचे डीजीपी एसडी सिंग जामवाल हे सोनम वांगचुक यांना संरक्षणमंत्र्यांच्या निर्देशानुसार कोणत्याही पुराव्याशिवाय अटक करण्यात आल्याचे खोटे सांगणारा आणखी एक बनावट व्हिडिओ ऑनलाइन व्हायरल झाला होता. 

Verdict

व्हायरल व्हिडिओमध्ये लेहचे एडीसी गुलाम मुहम्मद अमित शाह यांना सोनम वांगचुकच्या अटकेशी जोडताना दिसत नाहीत. हा एक बनावट व्हिडिओ आहे. मूळ फुटेजवरून असे दिसून येते की त्यांनी फक्त लेह निषेधातील मृतांची/जखमांची चर्चा केली होती, अमित शाह यांचा कोणताही उल्लेख केला नव्हता.

FAQs

प्रश्न १. लेहच्या एडीसीने असे म्हटले आहे का की गृहमंत्रालयाने त्यांना सोनम वांगचुकवर पाकिस्तानी एजंट असल्याचा आरोप करण्याचे आदेश दिले होते?
नाही. व्हायरल व्हिडिओमध्ये फेरफार करण्यात आला आहे. एडीसीने कधीही असे विधान केले नाही.

प्रश्न २. एडीसीने प्रत्यक्षात काय म्हटले?
ते २४ सप्टेंबर रोजी लेहच्या निषेधादरम्यान फक्त जखमी आणि मृतांच्या संख्येबद्दल बोलले आणि शांततेचे आवाहन केले.

प्रश्न ३. व्हायरल क्लिप बनावट आहे हे आपल्याला कसे कळते?
दृश्य विकृती, एआय-डिटेक्शन टूल निकाल आणि पीआयबी फॅक्ट चेक या सर्वांवरून फेरफार करण्यात आली आहे याची पुष्टी होते.

प्रश्न ४. लडाख अधिकाऱ्यांशी संबंधित ही पहिलीच चुकीची माहिती आहे का?
नाही. अलीकडेच, आणखी एका बनावट क्लिपमध्ये लडाखच्या डीजीपीना वांगचुकबद्दल असेच दावे करताना खोटे दाखवले गेले.

Sources
Facebook Post By @DIPRLeh, Dated September 25, 2025
X Post By @PIBFactCheck, Dated October 2, 2025
Deepfake-O-Meter Website
Hiya Deepfake Voice Detector