Newchecker.in is an independent fact-checking initiative of NC Media Networks Pvt. Ltd. We welcome our readers to send us claims to fact check. If you believe a story or statement deserves a fact check, or an error has been made with a published fact check
Contact Us: checkthis@newschecker.in
Daily Reads
२ ऑगस्ट रोजी, राजद नेते आणि बिहार विधानसभेतील विरोधी पक्षनेते तेजस्वी यादव यांनी पाटणा येथे पत्रकार परिषद घेतली आणि विशेष सघन पुनरावृत्ती (SIR) नंतर जाहीर झालेल्या मसुदा मतदार यादीतून त्यांचे नाव काढून टाकण्यात आल्याचा दावा केला. तेजस्वी यादव, निवडणूक आयोग आणि मतदार यादी वाद हे संपूर्ण प्रकरण काय आहे हे आम्ही या लेखात जाणून घेणार आहोत.
त्यांनी EPIC क्रमांक RAB2916120 दाखवला आणि सांगितले की जेव्हा त्यांनी निवडणूक आयोगाच्या मोबाईल अप्लिकेशनवर त्यांचे नाव तपासले तेव्हा त्यात “कोणतेही रेकॉर्ड सापडले नाहीत” असे दिसून आले.
निवडणूक आयोगाने १ ऑगस्ट रोजी त्यांच्या वेबसाइटवर राज्याची मसुदा मतदार यादी प्रसिद्ध केल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी राजद नेत्याने हा आरोप केला.
पत्रकार परिषदेदरम्यान त्यांनी प्रश्न उपस्थित केला की, “जर माझे नाव मतदार यादीत नसेल तर मी निवडणूक कशी लढवू?”
तेजस्वी यांच्या विधानाने राजकीय आणि प्रशासकीय वर्तुळात खळबळ उडाली. त्यानंतर, पाटणा जिल्हा प्रशासन आणि नंतर निवडणूक आयोगाने त्यांचा दावा निराधार असल्याचे म्हटले आणि त्यांचे नाव मतदार यादीच्या प्रारूपात असल्याचे म्हटले.
जिल्हा प्रशासनाने एक निवेदन जारी करून म्हटले की तेजस्वी यादव यांचे नाव मतदार यादीच्या प्रारूपात नोंदवले गेले आहे. त्यांचा योग्य EPIC क्रमांक RAB0456228 आहे, जो मतदान केंद्र क्रमांक 204, अनुक्रमांक 416 (बिहार प्राणी विज्ञान विद्यापीठ, ग्रंथालय इमारत) मध्ये नोंदणीकृत आहे. पाटणा जिल्हा प्रशासनाने मतदार यादीचा एक फोटो देखील शेअर केला.
पाटणा जिल्हा प्रशासनाने २ ऑगस्टच्या पोस्टमध्ये लिहिले आहे की, “काही वृत्तसंस्थांकडून असे कळले आहे की माननीय विरोधी पक्षनेते श्री तेजस्वी प्रसाद यादव यांचे नाव विशेष सघन पुनरावृत्तीच्या प्रारूप मतदार यादीत नाही. या संदर्भात पाटणा जिल्हा प्रशासनाने चौकशी केली. यामध्ये हे स्पष्ट झाले आहे की माननीय विरोधी पक्षनेत्याचे नाव प्रारूप मतदार यादीत नोंदलेले आहे. सध्या त्यांचे नाव बिहार पशु विज्ञान विद्यापीठाच्या लायब्ररी इमारतीच्या मतदान केंद्र क्रमांक २०४, अनुक्रमांक ४१६ येथे नोंदलेले आहे. यापूर्वी त्यांचे नाव बिहार पशु विज्ञान विद्यापीठाच्या लायब्ररी इमारतीच्या मतदान केंद्र क्रमांक १७१, अनुक्रमांक ४८१ येथे नोंदलेले होते.”
याची पुष्टी करण्यासाठी, जेव्हा आम्ही १ ऑगस्ट रोजी निवडणूक आयोगाच्या वेबसाइटवर प्रसिद्ध झालेल्या मसुदा यादीची तपासणी केली तेव्हा आम्हाला आढळले की तेजस्वी यादव यांचे नाव अनुक्रमांक ४१६ आणि EPIC क्रमांक RAB0456228 सह नोंदवले गेले आहे.
येथून प्रकरणाला एक नवीन वळण मिळते, कारण जेव्हा तेजस्वी यादव यांनी पत्रकार परिषदेत त्यांचा EPIC क्रमांक सांगितला तेव्हा परिस्थिती वेगळी होती. नंतर प्रशासनाने त्यांचे नाव नोंदणीकृत असल्याची पुष्टी केली तेव्हा त्यात वेगळा EPIC क्रमांक नोंदवण्यात आला.
तथापि, तेजस्वी यादव त्यांच्या विधानावर ठाम राहिले आणि त्यांनी प्रश्न उपस्थित केला की त्यांचे नाव यादीत असूनही त्यांचा EPIC क्रमांक बदलण्यात आला आहे. प्रशासनाने त्यांचा EPIC क्रमांक कसा आणि का बदलला असा प्रश्नही त्यांनी उपस्थित केला.
इंडियन एक्सप्रेसच्या एका वृत्तानुसार, पाटणा जिल्हाधिकाऱ्यांनी म्हटले आहे की, सध्याच्या मसुदा मतदार यादीत तेजस्वी यादव यांनी २०२० च्या विधानसभा निवडणुकीत सादर केलेला EPIC क्रमांक आहे. ते म्हणाले, “जर त्यांच्याकडे एकापेक्षा जास्त EPIC असतील तर तो चौकशीचा विषय आहे.”
निवडणूक आयोगाचे म्हणणे आहे की EPIC क्रमांक RAB2916120 कधीही जारी करण्यात आला नव्हता.
पाटणा सदरचे उपविभागीय दंडाधिकारी (उपविभागीय दंडाधिकारी) आणि निवडणूक नोंदणी अधिकारी (ERO) यांनी ३ ऑगस्ट रोजी तेजस्वी यादव यांना नोटीस बजावली, ज्यामध्ये त्यांना EPIC क्रमांक RAB2916120 असलेले मूळ कार्ड सादर करण्यास सांगितले गेले जेणेकरून ते पडताळता येईल.
नोटीसमध्ये पुढे म्हटले आहे की, “तुमच्या पत्रकार परिषदेनुसार, तुमचा EPIC क्रमांक वेगळा नमूद करण्यात आला आहे. प्राथमिक चौकशीत, हा क्रमांक अधिकृतपणे तुमचा असल्याचे दिसत नाही. २ ऑगस्ट रोजी झालेल्या तुमच्या पत्रकार परिषदेत नमूद केलेल्या EPIC कार्डची माहिती (कार्डच्या मूळ प्रतीसह) निवडणूक अधिकाऱ्यांना देण्याची विनंती आहे जेणेकरून त्याची सखोल चौकशी करता येईल.”
ही पोस्ट बिहारच्या मुख्य निवडणूक अधिकाऱ्यांनी री पोस्ट केली आहे.
तेजस्वी यादव यांनी ६५ लाख नावे वगळण्यावर प्रश्न उपस्थित केला आणि विचारले की इतक्या मोठ्या प्रमाणात नावे कशी वगळण्यात आली आणि सर्व मृत, हस्तांतरित किंवा डुप्लिकेट मतदारांची योग्यरित्या पुष्टी झाली का?
त्यांनी पारदर्शकतेचा आरोप केला आणि विचारले की मसुदा मतदार यादीत EPIC क्रमांक, पत्ता आणि बूथची माहिती का दिली जात नाही?
तेजस्वी म्हणाले की निवडणूक आयोगाने आक्षेप नोंदवण्यासाठी सहसा जास्त वेळ दिला जात असताना फक्त ७ दिवस दिले आहेत.
स्थलांतरित मतदारांच्या समस्येचा संदर्भ देत ते म्हणाले की बिहारमधील मोठ्या संख्येने असलेल्या स्थलांतरित कामगारांना याचा फटका बसून त्यांना त्यांची नावे परत जोडण्यात अडचणी येऊ शकतात.
निवडणूक आयोगाने या प्रकरणात ‘एक्स’ पोस्ट केले आणि तेजस्वी यादव यांचे हे दावे दिशाभूल करणारे, निराधार आणि बेजबाबदार असल्याचे म्हटले आहे.
आयोगाने आपल्या निवेदनात लिहिले आहे की, “उठवलेले प्रश्न दिशाभूल करणारे आणि निराधार आहेत. आरजेडीच्या ४७,५०६ बीएलओंनीही १ ऑगस्ट ते २ ऑगस्ट (दुपारी ३ वाजेपर्यंत) कोणताही दावा किंवा आक्षेप दाखल केलेला नाही. हे स्पष्ट आहे की आरोप निराधार आहेत आणि अशी विधाने अत्यंत बेजबाबदार आहेत.”
गेल्या रविवारी पत्रकार परिषदेत बोलताना भाजप प्रवक्ते संबित पात्रा म्हणाले की, तेजस्वी यादव यांच्याकडे दोन EPIC क्रमांक म्हणजेच दोन मतदार ओळखपत्रे आहेत. त्यांनी प्रश्न उपस्थित केला की, “तेजस्वी यादव यांच्याकडे दोन EPIC क्रमांक कसे आहेत? त्यांच्याकडे दोन मतदार ओळखपत्रे होती का?”
या प्रकरणाला निवडणूक घोटाळा म्हणत एनडीए नेत्यांनी तेजस्वी यादव यांच्याविरुद्ध एफआयआर नोंदवण्याची मागणी केली आहे.
४ ऑगस्टच्या मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, तेजस्वी यादव यांच्याविरुद्ध पाटण्यातील दिघा पोलिस स्टेशनमध्ये पोलिस तक्रार दाखल करण्यात आली आहे. त्यांच्यावर दोन मतदार ओळखपत्रे असल्याचा आरोप आहे. ही तक्रार वकील राजीव रंजन यांनी दाखल केली आहे. तथापि, तेजस्वी यादव यांच्याविरुद्ध अद्याप कोणताही एफआयआर दाखल झालेला नाही.
खरं तर, बिहारमध्ये विशेष सघन पुनरावृत्तीची प्रक्रिया सुरू झाल्यापासून, निवडणूक आयोग आणि केंद्र सरकारच्या हेतूंवर विरोधी पक्ष प्रश्नचिन्ह उपस्थित करत आहेत. हा वाद फक्त एका नावापुरता मर्यादित नाही, तर मतदार यादीतून मोठ्या प्रमाणात नावे वगळण्याबद्दल आणि पारदर्शकतेच्या अभावाबद्दल आहे. याद्वारे निवडणूक आयोग “मतचोरी” करत असल्याचा आरोप विरोधी पक्षांचा आहे.
या प्रकरणाची सुनावणी सर्वोच्च न्यायालयातही सुरू आहे. काँग्रेस नेते आणि लोकसभेतील विरोधी पक्षनेते राहुल गांधी देखील निवडणूक आयोगावर मतदार यादीतील अनियमितता आणि पक्षपाती वृत्तीचा सतत आरोप करत आहेत.
