बिहार निवडणुकीत एनडीएचा विजय साजरा करण्यासाठी पंतप्रधान मोदींनी मोफत ई-सायकल योजनेची घोषणा केली?

Claim

नुकत्याच झालेल्या बिहार निवडणुकीत एनडीएच्या प्रचंड विजयाचा आनंद साजरा करण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी एका विशेष सरकारी योजनेची घोषणा करत असल्याचे ऑनलाइन प्रसारित होणाऱ्या एका व्हिडिओमध्ये दाखवण्यात आले आहे, ज्या अंतर्गत शालेय विद्यार्थ्यांना मोफत इलेक्ट्रिक सायकल मिळू शकते.

Fact

“पीएम मोदी,” “ई-सायकल,” आणि “बिहार पोल” सारख्या संज्ञा वापरून कीवर्ड सर्च केल्यावर अशा घोषणेचे कोणतेही विश्वसनीय वृत्त मिळाले नाही. पंतप्रधानांच्या अधिकृत सोशल मीडिया अकाउंटवर किंवा कोणत्याही अधिकृत सरकारी वेबसाइटवर विद्यार्थ्यांना मोफत ई-सायकल देणाऱ्या योजनेचा उल्लेख नाही.

व्हायरल क्लिपमधील कीफ्रेम्सचा रिव्हर्स इमेज सर्च केल्यावर भाजपच्या अधिकृत चॅनेलवर एक YouTube व्हिडिओ सापडला ज्यामध्ये पंतप्रधान मोदी गोरखपूर, उत्तर प्रदेशमध्ये पीएम-किसान योजना आणि इतर उपक्रम सुरू करताना दिसत होते, जो २४ फेब्रुवारी २०१९ रोजी थेट प्रसारित झाला.

व्हायरल व्हिडिओमध्ये दिसणारे दृश्ये पोशाख आणि पार्श्वभूमीशी जुळतात. तथापि, हे फुटेज २०१९ चे आहे, बिहार निवडणुकीच्या निकालाच्या खूप आधीचे आहे आणि त्यात विद्यार्थ्यांसाठी मोफत इलेक्ट्रिक सायकलींबद्दल कोणतीही घोषणा केलेली नाही.

व्हायरल व्हिडिओच्या बारकाईने विश्लेषणातून असेही दिसून आले की पंतप्रधान मोदींच्या ओठांच्या हालचाली ऑडिओशी जुळत नाहीत, ज्यामुळे हेराफेरी दिसून येते.

ऑडिओची पडताळणी करण्यासाठी, अनेक डीपफेक डिटेक्शन टूल्स वापरण्यात आली:

• Hiya Deepfake Voice Detector ने अनेक ऑडिओ सेगमेंट्सना “संभाव्य डीपफेक” म्हणून चिन्हांकित केले.
• Resemble.ai ने आवाजाला “बनावट” म्हणून वर्गीकृत केले.
• Deepfake-o-meter च्या सहापैकी चार डिटेक्टरनी ऑडिओ १००% एआय-जनरेटेड असल्याचे मूल्यांकन केले.

याव्यतिरिक्त, व्हॉइस-ओव्हर मध्ये दर्शकांना पाच युजर्सना रील शेअर करण्याचे आणि विशिष्ट खात्याचे अनुसरण करण्याचे आवाहन करते, स्पॅम आणि एंगेजमेंट-बेट कंटेंटमध्ये वापरली जाणारी ही एक सामान्य युक्ती आहे.

न्यूजचेकरने यापूर्वी अनेक बनावट व्हिडिओ (येथे आणि येथे पाहिलेले) खोटे ठरवले आहेत ज्यात पंतप्रधान नावे अस्तित्वात नसलेल्या सरकारी योजनांची घोषणा करताना दाखविण्यात आले होते.

Sources
YouTube Video By BJP, Dated February 24, 2019
Resemble.ai Website
Deepfake-o-meter Website
Hiya Deepfake Voice Detector