अहमदाबाद विमान अपघातासाठी डीजीसीएने एअर इंडियाच्या कर्मचारी पायल अरोरा यांना जबाबदार धरले? येथे जाणून घ्या संपूर्ण सत्य

अहमदाबादमध्ये नुकत्याच झालेल्या दुर्दैवी विमान अपघातासंदर्भात सोशल मीडियावर एक दावा व्हायरल होत आहे. या अपघातानंतर डीजीसीएने एअर इंडियाच्या कर्मचारी पायल अरोरा यांना जबाबदार धरले आहे आणि तिच्याविरुद्ध कारवाईचे आदेश दिले आहेत, असा दावा केला जात आहे.

तथापि, आमच्या तपासात आम्हाला आढळले की डीजीसीएचा २० जून २०२५ रोजीचा आदेश, ज्यामध्ये एअर इंडियाला तीन कर्मचाऱ्यांविरुद्ध कारवाई करण्याचे आदेश देण्यात आले होते, तो अहमदाबाद विमान अपघाताशी संबंधित नाही.

१२ जून रोजी अहमदाबाद ते लंडन दरम्यान उड्डाण करणारे विमान AI171 अपघातात सापडले. हे बोईंग ७८७-८ ड्रीमलायनर विमान टेकऑफ झाल्यानंतर लगेचच विमानतळाच्या धावपट्टीपासून फक्त १.५ किमी अंतरावर असलेल्या बीजे मेडिकल कॉलेज आणि सिव्हिल हॉस्पिटलच्या इमारतीवर कोसळले. या अपघातात विमानातील २४१ जणांचा मृत्यू झाला.

व्हायरल दावा एका मोठ्या कॅप्शनसह शेअर केला जात आहे. ज्यामध्ये लिहिले आहे की, “१२ जून २०२५ रोजी अहमदाबादमध्ये झालेल्या एअर इंडियाच्या अपघातासाठी डीजीसीएने तीन अधिकाऱ्यांना जबाबदार धरले आहे, ज्यामध्ये क्रू शेड्युलिंग प्रमुख पायल अरोरा यांचे नाव प्रमुखतेने पुढे आले आहे. एअर इंडियाच्या ऑपरेटिंग सिस्टममधील वारंवार त्रुटी, परवाना आणि नियमांचे अज्ञान यामुळे ही कारवाई करण्यात आली. क्रू ड्युटी निर्धारण आणि वेळापत्रकात गंभीर त्रुटींसाठी पायल अरोरा थेट जबाबदार असल्याचे मानून डीजीसीएने तिच्यावर कारवाईचे आदेश दिले आहेत”. हे कॅप्शन एका महिलेच्या छायाचित्रासह शेअर केले जात आहे.

याशिवाय, हा दावा फेसबुकवर एका कोलाजसह शेअर केला जात आहे, ज्यामध्ये वरील पोस्टमध्ये उल्लेख केलेल्या महिलेच्या चित्राव्यतिरिक्त, क्रॅश झालेल्या एअर इंडियाच्या विमानातील पायलट कॅप्टन सुमित सभरवाल आणि आणखी एका एअर होस्टेसचा फोटो आहे.

Zee News ने ही मराठी भाषेतून बातमी लिहून हाच दावा (संग्रहण) केला आहे. यात वरिष्ठ अधिकारी चुरा सिंग, मुख्य व्यवस्थापक पिंकी मित्तल आणि पायल अरोरा यांना जबाबदार धरण्यात आल्याचे म्हटले आहे.

Fact Check/Verification

अहमदाबाद विमान अपघातासाठी पायल अरोरा यांना जबाबदार धरल्याच्या दाव्याची चौकशी करताना, आम्हाला प्रथम २० जून २०२५ रोजी डीजीसीएने जारी केलेला आदेश सापडला. हा आदेश डीजीसीएचे सहाय्यक संचालक हिमांशू श्रीवास्तव यांनी जारी केला होता.

आदेशात म्हटले आहे की, “एअर इंडियाच्या स्वतःच्या खुलाशांमध्ये वारंवार आणि गंभीर उल्लंघने उघड झाली आहेत, ज्यामध्ये फ्लाइट क्रू लायसन्सिंग, विश्रांती आणि इतर त्रुटींचा समावेश आहे. ARMS वरून CAE फ्लाइट अँड क्रू मॅनेजमेंट सिस्टीममध्ये संक्रमण झाल्यानंतरच्या पुनरावलोकनादरम्यान हे उल्लंघन आढळून आले. हे स्वयंसेवी खुलासे विचारात घेतले गेले असले तरी, त्यांनी क्रू शेड्युलिंग, अनुपालन देखरेख आणि अंतर्गत जबाबदारीमध्ये त्रुटी उघड केल्या. विशेष चिंतेची बाब म्हणजे या ऑपरेशनल त्रुटींसाठी थेट जबाबदार असलेल्या प्रमुख अधिकाऱ्यांविरुद्ध कोणतीही कठोर शिस्तभंगाची कारवाई करण्यात आली नाही. या अधिकाऱ्यांची ओळख चुराह सिंग, विभागीय उपाध्यक्ष, पिंकी मित्तल, मुख्य व्यवस्थापक – DOPS, क्रू शेड्युलिंग आणि पायल अरोरा – क्रू शेड्युलिंग – नियोजन अशी झाली आहे.” आदेशात पुढे म्हटले आहे की, “या अधिकाऱ्यांनी गंभीर आणि वारंवार केलेल्या चुका केल्या आहेत, ज्यामध्ये १) अनधिकृत आणि गैर-पालनशील क्रू पेअरिंग, २) अनिवार्य परवाना आणि अलीकडील नियमांचे उल्लंघन, ३) वेळापत्रक प्रोटोकॉल आणि देखरेखीचे पालन करण्यात अपयश यांचा समावेश आहे, परंतु त्यापुरते मर्यादित नाही. हे लक्षात घेता, एअर इंडियाला क्रू शेड्यूलिंग आणि रोस्टरिंगशी संबंधित सर्व भूमिका आणि जबाबदाऱ्यांमधून वरील अधिकाऱ्यांना तात्काळ प्रभावाने काढून टाकण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत.”

“या अधिकाऱ्यांविरुद्ध अंतर्गत शिस्तभंगाची कारवाई त्वरित सुरू करावी आणि या पत्राच्या तारखेपासून १० दिवसांच्या आत या कारवाईचा निकाल कार्यालयाला कळवावा. वेळापत्रक पद्धतींमध्ये सुधारणात्मक बदल होईपर्यंत वरील अधिकाऱ्यांना गैर-कार्यकारी भूमिकांमध्ये पुन्हा नियुक्त करावे आणि त्यांना अशा कोणत्याही भूमिकेत ठेवू नये ज्यामुळे उड्डाण सुरक्षितता किंवा क्रू अनुपालनावर परिणाम होऊ शकेल”.

या आदेशात कुठेही अहमदाबादमधील विमान अपघाताचा उल्लेख नव्हता, परंतु असे सांगण्यात आले की फ्लाइट अँड क्रू मॅनेजमेंट सिस्टम सीएई स्वीकारल्यानंतर पुनरावलोकनादरम्यान आढळलेल्या चुकांबद्दल हा आदेश जारी करण्यात आला आहे.

याशिवाय, आम्हाला २१ जून २०२५ रोजी द हिंदूच्या वेबसाइटवर या संदर्भात प्रकाशित झालेला एक रिपोर्ट सापडला. यात म्हटले आहे की एअर इंडियाच्या प्रेस स्टेटमेंटनुसार, डीजीसीएच्या फटकारानंतर, कंपनीचे मुख्य ऑपरेशन्स अधिकारी थेट इंटिग्रेटेड ऑपरेशन कंट्रोल सेंटर (आयओसीसी) पाहतील. सध्या बेसिल क्वोक हे एअर इंडियाचे सीओओ आहेत आणि ते सिंगापूर एअरलाइन्समधून प्रतिनियुक्तीवर आले आहेत.

या रिपोर्टमध्ये सूत्रांच्या हवाल्याने असेही म्हटले आहे की गेल्या वर्षी मे महिन्यात एअर इंडियाने क्रू शेड्यूलिंगसाठी वापरल्या जाणाऱ्या सॉफ्टवेअर टूलमध्ये बदल करण्यात आला होता. त्यानंतर फेब्रुवारी २०२५ मध्ये एअर इंडियामध्ये अंतर्गत ऑडिट करण्यात आले आणि त्यात अनेक त्रुटी आढळून आल्या. ही माहिती वरिष्ठ अधिकाऱ्यांना देण्यात आली, त्यानंतर ती नियामक संस्था डीजीसीएसमोर आणण्यात आली. डीजीसीएने एअर इंडियाला या त्रुटी दूर करण्यासाठी तीन महिन्यांचा कालावधी दिला होता.

आमच्या चौकशीत आम्ही एअर इंडियाशीही संपर्क साधला. एअर इंडियाशी संबंधित एका सूत्राने सांगितले की, “व्हायरल दावा पूर्णपणे खोटा आहे. डीजीसीएचा हा आदेश अहमदाबाद एअर इंडिया विमान अपघाताशी संबंधित नाही. क्रू शेड्यूलिंगसाठी वापरल्या जाणाऱ्या सॉफ्टवेअरमध्ये बदल केल्यानंतर समोर आलेल्या उल्लंघनाशी हा आदेश संबंधित आहे. हे उल्लंघन एअर इंडियाने स्वेच्छेने उघड केले आहे”.

यानंतर, आमच्या तपासात, आम्ही अहमदाबादमधील विमान अपघाताच्या तपासाशी संबंधित माहिती देखील शोधली. या दरम्यान, आम्हाला २६ जून २०२५ रोजी पीआयबी वेबसाइटवर प्रकाशित झालेले एक प्रेस रिलीज आढळले.

प्रेस रिलीजमध्ये म्हटले आहे की, आयसीएओ शिकागो कन्व्हेन्शन (१९४४) वर स्वाक्षरी करणारा देश म्हणून भारत आयसीएओ अनुलग्नक १३ आणि विमान (अपघात आणि घटनांचा तपास) नियम २०१७ नुसार विमान अपघातांची चौकशी करतो. अशा तपासासाठी विमान अपघात तपास ब्युरो (एएआयबी) ही नियुक्त केलेली प्राधिकरण आहे.

अहवालात पुढे म्हटले आहे की एअर इंडिया फ्लाइट एआय-१७१ च्या दुर्दैवी अपघातानंतर, एएआयबीने तातडीने तपास सुरू केला आणि १३ जून २०२५ रोजी निर्धारित निकषांनुसार एक टीम स्थापन करण्यात आली. आंतरराष्ट्रीय प्रोटोकॉलनुसार, ही टीम डीजी एएआयबीच्या नेतृत्वाखाली काम करत आहे आणि त्यात एक एव्हिएशन मेडिसिन तज्ञ, एक एटीसी अधिकारी आणि यूएस नॅशनल ट्रान्सपोर्टेशन सेफ्टी बोर्ड (एनटीएसबी) चे प्रतिनिधी समाविष्ट आहेत. तपासादरम्यान, विमानाचा कॉकपिट व्हॉइस रेकॉर्डर (सीव्हीआर) आणि फ्लाइट डेटा रेकॉर्डर (एफडीआर) जप्त करण्यात आला. त्यानंतर, २४ जून २०२५ रोजी, ब्लॅक बॉक्स अहमदाबादहून दिल्लीला पूर्ण सुरक्षेसह आणण्यात आला. २४ जून २०२५ रोजी, समोरचा ब्लॅक बॉक्स दुपारी २ वाजता डीजी एएआयबी (एएआयबीचे महासंचालक) यांच्यासोबत एएआयबी लॅब, दिल्ली येथे पोहोचला. त्याच वेळी, मागील ब्लॅक बॉक्स दुसऱ्या एएआयबी टीमने आणला, जो संध्याकाळी ५:१५ वाजता एएआयबी लॅब, दिल्ली येथे पोहोचला.

याशिवाय, अहवालात असेही म्हटले आहे की २४ जून २०२५ रोजी संध्याकाळी, डीजी एएआयबी आणि एएआयबी आणि एनटीएसबीच्या तांत्रिक सदस्यांच्या नेतृत्वाखालील टीमने डेटा काढण्याची प्रक्रिया सुरू केली आणि क्रॅश प्रोटेक्शन मॉड्यूल (सीपीएम) समोरच्या ब्लॅक बॉक्समधून सुरक्षितपणे काढण्यात आला आणि २५ जून २०२५ रोजी, मेमरी मॉड्यूल देखील काढून टाकण्यात आला आणि एएआयबी लॅबमध्ये डेटा डाउनलोड करण्यात आला. सीव्हीआर आणि एफडीआर डेटाचे विश्लेषण चालू आहे. सर्व कृती देशांतर्गत कायदे आणि आंतरराष्ट्रीय नियम लक्षात घेऊन करण्यात आल्या आहेत.

यानंतर, आम्ही व्हायरल दाव्यासह शेअर केलेल्या छायाचित्रांची तपासणी केली. या दरम्यान, आम्हाला आढळले की यातील एक छायाचित्र एअर इंडियाच्या क्रॅश झालेल्या विमानाचे पायलट कॅप्टन सुमित सभरवाल यांचे आहे. तर दुसरे छायाचित्र रोशनी राजेंद्र सोनघरे यांचे आहे, जी त्याच विमानातील क्रू मेंबर होती.

तथापि, या काळात आम्हाला तिसऱ्या चित्राबद्दल कोणतीही ठोस माहिती मिळू शकली नाही जे दुसऱ्या महिलेचे आहे. बरेच लोक म्हणत आहेत की हे चित्र पायल अरोराचे आहे, ज्यांच्याविरुद्ध डीजीसीएने कारवाई करण्याचे आदेश दिले होते.

तथापि, जेव्हा आम्ही एअर इंडियाच्या एका सूत्राला याबद्दल विचारले तेव्हा त्यांनी आम्हाला सांगितले की एअर इंडियाच्या अहवालात उल्लेख केलेली ही पायल अरोरा नाही, ती दुसऱ्या विभागाशी संबंधित आहे.

Conclusion

आमच्या तपासात सापडलेल्या पुराव्यांवरून हे स्पष्ट होते की डीजीसीएचे पत्र, ज्यामध्ये वरिष्ठ अधिकारी चुरा सिंग, मुख्य व्यवस्थापक पिंकी मित्तल आणि पायल अरोरा यांना अहमदाबाद विमान अपघातासाठी जबाबदार धरण्यात आल्याचा दावा केला जात आहे, तो अहमदाबाद अपघाताशी संबंधित नाही. डीजीसीएने पायल अरोरा आणि एअर इंडियाच्या इतर तीन कर्मचाऱ्यांवर इतर नियमांचे उल्लंघन केल्यामुळे कारवाई करण्यास सांगितले होते.

Our Sources
Order by DGCA released on 20th June 2025
Article Published by The Hindu on 21st June 2025
Telephonic Conversation with sources at Air India
Press released by PIB on 26th June 2025

(हे आर्टिकल न्यूजचेकर हिंदीसाठी रुंजय कुमार यांनी केले असून येथे वाचता येईल.)