पहलगाम दहशतवादी हल्ल्यात २६ भारतीयांचा बळी गेल्यानंतर युद्धाच्या वाढत्या चर्चांमध्ये, शस्त्रे खरेदी करण्यासाठी भारतीय सैन्याच्या AFBCWF (सशस्त्र दल युद्ध अपघात कल्याण निधी) खात्यात देणगी मागणारी एक पोस्ट सोशल मीडियावर व्हायरल होत आहे. भारतीय सैन्याच्या बँक खात्यातील देणग्या शस्त्रे खरेदी करण्यासाठी वापरल्या जात असल्याचे हा दावा सांगतो.
नरेंद्र मोदी सरकारने युद्धात मृत्युमुखी पडलेल्या सैनिकांच्या कुटुंबियांच्या कल्याणासाठी देणगी मिळविण्यासाठी एक विशेष बँक खाते उघडले आहे असा दावा करून, पोस्टमध्ये म्हटले आहे की प्रत्येक भारतीय सैनिकांच्या कुटुंबियांना आर्थिक मदत करण्यासाठी ‘सशस्त्र दल युद्ध अपघात कल्याण निधी’ (AFBCWF) बँक खात्यात कोणतीही रक्कम दान करू शकतो आणि असेही म्हटले आहे की ही देणगी सैन्य आणि निमलष्करी दलांसाठी शस्त्रे खरेदी करण्यासाठी देखील वापरली जाईल.
पोस्टमध्ये नमूद केलेले बँक खाते हे कॅनरा बँकेचे खाते आहे ज्याचे नाव आहे: आर्मी वेल्फेअर फंड बॅटल कॅज्युअल्टीज, खाते क्रमांक- 90552010165915, IFSC कोड- CNRB0000267, साउथ एक्सटेंशन ब्रांच, नवी दिल्ली.)
पोस्टमध्ये असेही म्हटले आहे की चित्रपट अभिनेता अक्षय कुमारने असा निधी सुरू करण्याची विनंती केली होती.
आम्हाला हा मेसेज व्हाट्सअपवर आढळला.
Fact Check/Verification
भारतीय लष्कराच्या अधिकृत वेबसाइटवरील पोस्टमध्ये नमूद केलेल्या AFBCWF बँक खात्याबद्दल आम्हाला माहिती मिळाली, ज्यामध्ये असे लिहिले आहे की, “भारतीय लष्कर, नौदल आणि हवाई दलातील मृतांच्या कुटुंबियांसाठी भारत सरकार/संरक्षण मंत्रालयाद्वारे सशस्त्र दल युद्ध अपघात कल्याण निधी नावाचे एक खाते चालवले जाते.
निधीमध्ये मिळालेल्या देणग्या लष्कर, नौदल आणि हवाई दलातील मृत कर्मचाऱ्यांच्या नातेवाईकांना आणि अवलंबितांना आर्थिक मदत करण्यासाठी वापरल्या जातात.” तथापि, बँक खात्यात मिळालेल्या देणग्या लष्कर किंवा निमलष्करी दलांसाठी लष्करी उपकरणे खरेदी करण्यासाठी वापरल्या जातात असा उल्लेख कुठेही नाही. या वेबसाइटवर कुठेही असे म्हटलेले नाही की हा उपक्रम अक्षय कुमारच्या आदेशाने तयार करण्यात आला होता.
सोशल मीडियावर फिरणाऱ्या या व्हायरल पोस्टबाबत भारतीय लष्कराच्या सार्वजनिक माहिती महासंचालनालयाच्या अतिरिक्त महासंचालकांनी २६ ऑगस्ट २०२० रोजी जारी केलेले स्पष्टीकरण आम्हाला आढळले.
अफवा खोट्या असल्याचे स्पष्ट करताना, X वर दिलेल्या स्पष्टीकरणात असे म्हटले आहे की, “शस्त्रे आणि उपकरणे खरेदी करण्यासाठी युद्ध शहीद कल्याण निधीतील देणग्यांचा वापर सशस्त्र दल करत असल्याच्या सोशल मीडियावरील बातम्या खऱ्या नाहीत. हे स्पष्ट केले जाते की युद्ध शहीदांच्या/त्यांच्या जवळच्या नातेवाईकांच्या कल्याणासाठी योगदान देण्याच्या नागरिकांच्या प्रामाणिक इच्छेला प्रतिसाद म्हणून हा निधी सुरू करण्यात आला होता आणि तो फक्त त्याच उद्देशाने वापरला जात आहे.”
शोधात असेही आढळून आले की संरक्षण मंत्रालयाने २७ एप्रिल २०२५ रोजी एक प्रेस रिलीज जारी केली होती, ज्यामध्ये व्हायरल पोस्टमध्ये नमूद केलेले बँक खाते चुकीचे असल्याचे स्पष्ट केले होते.
१५ फेब्रुवारी २०१९ रोजी एका युजरच्या शंकेला उत्तर देताना, सिंडिकेट बँकेच्या एक्स-अकाउंट ‘Syndicate Bank – Now Canara Bank ‘ ने सांगितले की, निधीमध्ये मिळालेल्या योगदानाचा वापर युद्धात मृत्युमुखी पडलेल्यांच्या विधवा आणि अवलंबितांना अनुदान देण्यासाठी केला जाईल. २०२० मध्ये सिंडिकेट बँकेचे कॅनरा बँकेत विलीनीकरण करण्यात आले.
दुसऱ्या ग्राहकाच्या प्रश्नाला उत्तर देताना, कॅनरा बँकेच्या X प्रोफाइलने असेही स्पष्ट केले की विलीनीकरणानंतर, सिंडिकेटचे IFCN कोड निष्क्रिय केले गेले आणि कॅनरा बँकेच्या कोडमध्ये रूपांतरित केले गेले. नवीन खाते क्रमांक देखील आर्मीच्या वेबसाइटवर दिलेला आहे.
Conclusion
आमच्या तपासात असे दिसून आले आहे की पोस्टमध्ये दावा केल्याप्रमाणे ‘सशस्त्र दल युद्ध अपघात कल्याण निधी’ शस्त्रे खरेदी करण्यासाठी वापरला जात नाही. युद्धात मृत्युमुखी पडलेल्यांच्या अवलंबितांना आणि विधवांना आर्थिक मदत/अनुदान देण्यासाठी या निधीचा वापर केला जात आहे.
Sources
X post by @syndicatebank on February 15, 2019
X post by @adgp i on August 26, 2020
Press Release from the Ministry of Defence on April 27, 2025
Indian Army Website
(हे आर्टिकल न्यूजचेकर इंग्रजीसाठी सबलू थॉमस यांनी केले असून येथे वाचता येईल.)
