Authors
After completing his post-graduation, Yash worked with some of the most renowned newspapers such as like Lokmat, Dainik Bhaskar & Navbharat for the past 6 years. To make sure that no incorrect news reaches people and to maintain peace and harmony in society, he chose to become a fact-checker.
लहानपणी खाणीत काम केलेल्या जिल्हाधिका-याची भावनिक पोस्ट सध्या सोशल मीडियात व्हायरल होत आहे. मलप्पुरमच्या जिल्हाधिकारी म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या ‘राणी सोयमोई’ यांचा महाविद्यालयीन विद्यार्थ्यांसोबत झालेल्या संवादाच्या उता-याची सोशल मीडिया पोस्ट व्हायरल होत आहे. “तुम्ही तुमच्या चेहऱ्यावर मेकअप का करत नाही?” या प्रश्नाला उत्तर म्हणून सोयामोईने त्यांची जीवनकथा सांगितल्याचा दावा पोस्टमध्ये केला आहे.
व्हायरल पोस्टनुसार,लहानपणी खाणीत काम केलेल्या जिल्हाधिकारी , सोयामोई म्हणते की जेव्हा ती लहान होती, तेव्हा तिने झारखंडमधील मिका माइन्समध्ये तिच्या कुटुंबातील सदस्यांसह काम केले होते. “एक दिवस मी खूप तापामुळे कामावर गेले नव्हते, तेव्हा अचानक पाऊस आला. खाण कोसळून शेकडो लोक मरण पावले… त्यात माझे वडील, आई आणि बहीण देखील होती,”
सोयामोई म्हणते की तिने “अंधारातून रेंगाळताना गोळा केलेला अभ्रक” आता मेक-अप उत्पादने बनवण्यासाठी वापरला जातो. ती” तुम्ही तुमच्या चेहऱ्यावर मेकअप का करत नाही?” या प्रश्नावर म्हणते की , “आता तूच सांग. मी माझ्या चेहऱ्यावर मेकअप कसा करु?”.
ह्याच दाव्याने अने सोशल मीडिया युजर्स ही पोस्ट शेअर करत आहेत.
झारखंडमधील मीका खाणीत बालकामगार
IBEF च्या लेखानुसार, झारखंड हे जगातील सर्वात श्रीमंत खनिज क्षेत्रांपैकी एक आहे आणि कोळसा, लोह युरेनियम, अभ्रक, बॉक्साईट, ग्रॅनाइट, चुनखडी इत्यादींसह भारताच्या 40% खनिज साठ्यांचा अभिमान आहे. खाणकाम आणि खनिज उत्खनन हा राज्यातील प्रमुख उद्योगांपैकी एक आहे.
झारखंडमधील कोडरमा आणि गिरिडीह जिल्ह्यांमध्ये प्रबळ असलेले मीका खाणकाम, मुलांना खाणींमध्ये मजूर म्हणून कामावर ठेवण्यासाठी ओळखले जाते. एनसीपीआरसीच्या ’Survey on Education & Wellbeing of Children in MICA Mining Areas of Jharkhand & Bihar’ या शीर्षकाच्या अहवालानुसार, “झारखंडच्या परिसरात 6 ते 14 वर्षे वयोगटातील 4,545 मुले उपस्थित नसल्याची नोंद आहे.” मुलांची शाळांमधून अनुपस्थिती यामागील एक कारण म्हणून त्यात “अभ्रक भंगार गोळा करण्याची प्रकरणे” सूचीबद्ध आहेत.
कैलाश सत्यार्थी चिल्ड्रन फाऊंडेशनच्या 2018 च्या अभ्यासानुसार, 2006 मध्ये डेटा संकलन, संशोधन आणि आर्थिक मॅपिंगच्या पहिल्या फेरीत, 2006 मध्ये बिहार आणि झारखंडमधील 5,000 पेक्षा जास्त मुले खाणींमध्ये काम करत होती. 2017 मध्ये, सुमारे 5,000 मुले आढळून आली.
Fact Check/Verification
सुरुवातीस, न्यूजचेकरने लहापणी खाणीत काम केलेल्या जिल्हाधिका-याची व्हायरल पोस्टची पडताळणी करण्यासाठी मल्लपुरमच्या सध्याच्या जिल्हाधिकार्‍यांना शोधण्यास सुरुवात केली. अधिकृत वेबसाइटनुसार, व्ही.आर. प्रेमकुमार हे मलप्पुरमचे सध्याचे जिल्हाधिकारी आहेत.
शिवाय, आम्ही नंतर ‘CIVIL LIST OF INDIAN ADMINISTRATIVE SERVICE OFFICERS (KERALA CADRE)’ तपासली आणि लहापणी खाणीत काम केलेल्या जिल्हाधिका-याचे ‘राणी सोयमोई’ हे नाव शोधले. तथापि, आम्हाला केरळमध्ये अशा नावाचा कोणताही IAS अधिकारी आढळला नाही.
व्हायरल पोस्टमधील महिलेची ओळख पडताळून पाहण्यासाठी, आम्ही फोटो गूगल इमेज रिव्हर्स सर्चच्या साहाय्याने शोधला असता मनोरमा न्यूजने 2 नोव्हेंबर 2016 रोजी त्यांच्या अधिकृत YouTube चॅनेलवर अपलोड केलेल्या व्हिडिओच्या थंबनेलवर न्यूजचेकरला ‘Malappuram Collectorate blast; special investigation team will inquire.’ या व्हिडिओत हा फोटो आढळून आला.
याच आधारावर आम्ही, आम्ही ‘‘Malappuram Collectorate blast’, ‘Special team to inquire about Malappuram Collectorate blast, या किवर्डने गूगलवर शोध घेतला असता आम्हाला Onmanorama.com वर 2 नोव्हेंबर 2016 रोजीचा रिपोर्ट आढळून आला. ज्याचे शीर्षक आहे, ‘Malappuram collectorate blast: ‘pressure cooker bomb’ या रिपोर्टमध्ये व्हायरल पोस्टमध्ये दिसलेल्या महिलेचा फोटो होता, रिपोर्टनुसार त्या मल्लपुरमच्या जिल्हाधिकारी A. Shainamol आहेत.
मलप्पूरम जिल्हाधिकारी कार्यालयात झालेल्या स्फोटावर मलप्पुरमचे जिल्हा जिल्हाधिकारी’ असे कीवर्ड शोधताना, आम्हाला MediaoneTV द्वारे 2016 मध्ये अपलोड केलेला एक व्हिडिओ आढळला, ज्यामध्ये व्हायरल झालेल्या फोटोतील ती महिला मीडियाशी बोलताना दिसत आहे.
न्यूजचेकरला पुढे असे आढळून आले की व्हायरल फोटो प्रत्यक्षात त्याच व्हिडिओमधील स्क्रीनग्राब आहे, 00:34 सेकंदांनी घेतलेला आहे, हे सिद्ध करतो की फोटोतील स्त्री ही लहानपणी खाणीत काम केलेल्या जिल्हाधिकारी राणी सोयमोई नसून मल्लपुरमच्या जिल्हाधिकारी A.Shainamol आहेत.
मल्लपुरमच्या जिल्हाधिकारी A. Shainamol बद्दल अधिक तपशील शोधून आम्ही आमचा तपास चालू ठेवला. याचदरम्यान गुगलवर आणि 17 एप्रिल 2016 रोजी इंडियन एक्सप्रेसचा एक लेख सापडला. रिपोर्टनुसार, A. Shainamol यांची मोठी बहीण ए शैला मुंबईची जिल्हाधिकारी आहे आणि तिचा मोठा भाऊ ए अकबर केरळ पोलिसांच्या गुन्हे शाखेत एसपी आहे. तिचे वडील एस अबू हे निवृत्त शाळेतील शिक्षक आहेत “ज्यांना आपल्या पत्नी सुलेखासह कुटुंबाला एकत्र ठेवले आहे,” असे रिपोर्टमध्ये म्हटले आहे. त्यामुळे लहानपणी खाणीत काम केलेल्या जिल्हाधिका-याची भावनिक पोस्ट खोटी ठरते.
मातृभूमीने दिलेल्या वृत्तानुसार, शैनामोल ह्या मूळच्या अलुवा येथील आहेत. त्या 2007-बॅचच्या IAS असून, सध्या हिमाचल प्रदेशातील मंडी विभागाच्या विभागीय आयुक्त म्हणून कार्यरत आहेत.
‘यशस्वी UPSC उमेदवारांना त्यांच्या आवडीचे कॅडर वाटप करण्याचा अधिकार नाही’ या सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्णयानंतर शैनामोल 2021 मध्ये चर्चेत आली होती. हिंदुस्तान टाईम्सने 22 ऑक्टोबर 2021 रोजी दिलेल्या वृत्तानुसार, सर्वोच्च न्यायालयाचे “निरीक्षण नंतर आले. केंद्र सरकारने केरळ उच्च न्यायालयाच्या निर्णयाला आव्हान दिले ज्याने हिमाचल प्रदेशमध्ये तैनात असलेल्या मुस्लिम महिला आयएएस अधिकारी ए शैनामोल यांना होम कॅडर केरळ देण्यास सांगितले होते. ”
Conclusion
आमच्या पडताळणीत केरळ केडरमध्ये ‘राणी सोयमोई’ नावाचा एकही आयएएस अधिकारी नसल्याचे आढळून आले आहे. व्हायरल पोस्टमध्ये ए शैनामोल, 2007-बॅचचे आयएएस अधिकारी, जे मूळचे केरळच्या आहेत, त्यांचा फोटो आहे, त्यामुळे लहानपणी खाणीत काम केलेल्या जिल्हाधिका-याची भावनिक पोस्ट खोटी आहे.
Result: Fabricated News/False
Sources
Official website of Malappuram district
YouTube Channel of Manorama News
कोणत्याही संशयास्पद बातमीच्या पडताळणीसाठी आम्हाला checkthis@newschecker.in वर ईमेल करा अथवा 9999499044 या व्हाट्सएप्प नंबरवर मॅसेज पाठवा.
Authors
After completing his post-graduation, Yash worked with some of the most renowned newspapers such as like Lokmat, Dainik Bhaskar & Navbharat for the past 6 years. To make sure that no incorrect news reaches people and to maintain peace and harmony in society, he chose to become a fact-checker.
