मोहम्मद रफी यांचे एक ब्लॅक अँड व्हाइट गाणे सोशल मीडियावर शेअर करण्यात आले आहे आणि दावा करण्यात आला आहे की मोहम्मद रफी यांच्या या काश्मीरवरील या गाण्यावर तत्कालीन काँग्रेस सरकारने बंदी घातली होती. या जवळजवळ पाच मिनिटांच्या गाण्याचे बोल ‘कश्मीर भारत का है, हम कश्मीर नहीं देंगे’ असे आहेत.

या गाण्याच्या कॅप्शनमध्ये असे म्हटले आहे, “मोहम्मद रफी साहेबांनी गायलेल्या या गाण्यामुळे पाकिस्तानात अस्वस्थता पसरली. या गाण्यावर बंदी घालण्यासाठी पाकिस्तान सरकारने तत्कालीन भारत सरकारवर दबाव आणला होता. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे भारतातील तत्कालीन सत्ताधारी काँग्रेस सरकारने या गाण्यावर बंदी घातली!!! हे गाणे तुम्ही कधी ऐकले नसेल. कृपया हे दुर्मिळ गाणे लक्षपूर्वक ऐका.”

आम्हाला आमच्या व्हाट्सअप टिपलाइन (9999499044) वर समान दावा प्राप्त झाला असून सत्यता तपासण्याची विंनती करण्यात आली आहे.

Fact Check/Verification

दाव्याची पडताळणी करण्यासाठी, आम्ही YouTube वर ‘जन्नत की है तसवीर ये’ हा कीवर्ड शोधला. दरम्यान, आम्हाला हे गाणे अनेक YouTube चॅनेलवर आढळले, जे येथे, येथे आणि येथे पाहता येईल. तपासादरम्यान, आम्हाला आढळले की हे गाणे २०१६ आणि २०१० मध्ये देखील YouTube वर शेअर केले गेले होते. तपासादरम्यान, हे गाणे मोहम्मद रफीच्या अधिकृत YouTube चॅनेलवर देखील आढळले, जे ५ ऑगस्ट २०१९ रोजी शेअर केले गेले होते. ज्यावरून हे गाणे YouTube वर वर्षानुवर्षे अस्तित्वात असल्याचे स्पष्ट झाले.

आमच्या तपासादरम्यान, आम्हाला असेही आढळले की हे गाणे सारेगामा, गाना आणि विंक सारख्या संगीत अॅप्सवर सहज उपलब्ध आहे.

शोध घेतल्यावर आम्हाला आढळले की हे गाणे १९६६ मध्ये प्रदर्शित झालेल्या ‘जौहर इन काश्मीर‘ चित्रपटातील आहे. या चित्रपटाची कथा १९४० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात काश्मीरमध्ये फाळणीनंतरच्या तणावाभोवती फिरते. या गाण्याचे बोल इंदिवर यांनी लिहिले होते आणि ते मोहम्मद रफी यांनी गायले होते.

जेव्हा आम्ही कीवर्ड सर्चद्वारे या गाण्यावरील बंदीबद्दल माहिती शोधली तेव्हा आम्हाला या गाण्यावर बंदी घालण्यात आल्याच्या दाव्याची पुष्टी करणारा कोणताही रिपोर्ट सापडला नाही. तसेच तत्कालीन पाकिस्तान सरकारने या गाण्यावर बंदी घालण्यासाठी भारत सरकारवर दबाव आणल्याची माहितीही आम्हाला आढळली नाही. तपासादरम्यान, आम्हाला १९६६ मध्ये माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने जारी केलेली एक नोटीस आढळली. या नोटीसमध्ये, काश्मीरमधील ‘जोहर’ चित्रपटाबाबत मंत्रालयाने निर्देशित केलेले बदल लिहिलेले आहेत. या सूचनेमध्ये ‘जन्नत की है तसवीर ये’ या गाण्यातील ‘हाजी पीर’ हा शब्द काढून टाकण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत.

Conclusion

तपास केल्यावर, असा निष्कर्ष निघतो की मोहम्मद रफी यांनी काश्मीरवर गायलेल्या गाण्यावर तत्कालीन काँग्रेस सरकारने बंदी घातली होती हा दावा खोटा आहे.

Sources
Youtube video by Official youtube channel of Mohhamad Rafi.
Various Music apps.
Notice by I&B Ministry

(हे आर्टिकल न्यूजचेकर हिंदीसाठी कोमल सिंग यांनी केले असून ते येथे वाचता येईल.)