काबूलमधील भारतीय दूतावासावर हल्ल्याचा दावा करणाऱ्या व्हायरल फोटोंचे सत्य येथे वाचा

अफगाणिस्तानची राजधानी काबूलमधील भारतीय दूतावासावर हल्ला झाल्याचा दावा करत सोशल मीडियावर दोन छायाचित्रांचा कोलाज शेअर केला जात आहे.

तथापि, आमच्या तपासात आम्हाला आढळले की व्हायरल कोलाजमधील एक छायाचित्र १५ वर्षांपूर्वी काबूलमधील भारतीय दूतावासावर झालेल्या हल्ल्याचे आहे, तर दुसरे छायाचित्र सुमारे ८ वर्षांपूर्वी काबूलमधील जर्मन दूतावासावर झालेल्या हल्ल्याचे आहे.

व्हायरल कोलाजमधील पहिल्या छायाचित्रात, तीन लोक एका पाडलेल्या इमारतीजवळ उभे राहून काहीतरी हावभाव करताना दिसत आहेत. दुसरे छायाचित्र दुसऱ्या पाडलेल्या इमारतीचे आहे, जवळ अनेक सुरक्षा कर्मचारी आणि मदत कर्मचारी दिसत आहेत.

हा कोलाज X वर व्हायरल दाव्याच्या कॅप्शनसह शेअर करण्यात आला आहे, ज्यावर “काबूलमधील भारतीय दूतावासावर भ्याड हल्ला” असे लिहिले आहे.

Fact Check/Verification

काबूलमधील भारतीय दूतावासावर अलिकडेच झालेल्या हल्ल्याच्या दाव्यासह व्हायरल होणाऱ्या कोलाजची चौकशी करताना, आम्ही प्रथम त्या चित्राची तपासणी केली ज्यामध्ये तीन लोक हावभाव करताना दिसत आहेत. रिव्हर्स इमेज सर्च केल्यावर, आम्हाला हे चित्र २००९ मध्ये अनेक माध्यमांच्या वेबसाइटवर प्रकाशित झालेल्या रिपोर्टमध्ये आढळले.

या वृत्तांतात असे म्हटले आहे की ८ ऑक्टोबर २००९ रोजी अफगाणिस्तानची राजधानी काबूलमधील भारतीय दूतावासावर हल्ला झाला होता. यामध्ये सुमारे १७ लोक मारले गेले होते आणि तालिबानने या हल्ल्याची जबाबदारी घेतली होती. हल्ल्याच्या दुसऱ्या दिवशी भारताच्या तत्कालीन परराष्ट्र सचिव निरुपमा राव यांनी अफगाणिस्तानला भेट दिली आणि स्फोटामुळे झालेल्या नुकसानीचा आढावा घेतला. यावेळी त्यांनी अफगाणिस्तानचे तत्कालीन राष्ट्रपती हमीद करझाई, परराष्ट्र मंत्री दादफर रंगीन स्पांटा आणि राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार झल्माई रसूल यांचीही भेट घेतली.

याशिवाय, आमच्या तपासात, आम्हाला गेटी या फोटो वेबसाइटवर एक फोटो देखील सापडला, जो ९ ऑक्टोबर २००९ रोजी घेण्यात आला होता. त्या फोटोसोबतच्या कॅप्शनमध्ये असे म्हटले होते की, तत्कालीन भारतीय परराष्ट्र सचिव निरुपमा राव यांनी ९ ऑक्टोबर २००९ रोजी काबूलमधील भारतीय दूतावासावर झालेल्या हल्ल्याचा आढावा घेतला होता. या हल्ल्यात १७ जणांचा मृत्यू झाला होता आणि ६३ जण जखमी झाले होते.

आमच्या तपासादरम्यान, आम्हाला फोटो लायब्ररी अलामीच्या वेबसाइटवर आणखी एक संबंधित फोटो सापडला. हा फोटो एपी फोटोग्राफर अल्ताफ कादरी यांनी ९ ऑक्टोबर २००९ रोजी काढला होता. फोटोसोबतच्या कॅप्शनमध्ये लिहिले होते, “अफगाणिस्तानातील तत्कालीन भारतीय राजदूत जयंत प्रसाद, तत्कालीन भारतीय परराष्ट्र सचिव निरुपमा राव यांना त्यांच्या भेटीदरम्यान मदत करताना”.

यानंतर, आम्ही आमच्या तपासात दुसऱ्या फोटोची तपासणी केली आणि रिव्हर्स इमेज सर्चमध्ये आम्हाला ३१ मे २०१७ रोजी एबीसी या वृत्तसंस्थेवर प्रकाशित झालेला एक रिपोर्ट सापडला. हा फोटो या रिपोर्टमध्ये होता.

अफगाणिस्तानची राजधानी काबूलमधील जर्मन दूतावासाजवळील एका सांडपाण्याच्या टँकरमध्ये ठेवलेल्या बॉम्बचा स्फोट झाल्याचे रिपोर्टमध्ये सांगण्यात आले आहे. ज्यामध्ये ८० हून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला.

आमच्या तपासादरम्यान, आम्हाला ३१ मे २०१७ रोजी रॉयटर्स वेबसाइटवर प्रकाशित झालेला यासंबंधीचा एक रिपोर्ट आढळला. व्हायरल चित्राशी संबंधित इतर अनेक छायाचित्रे देखील यात होती.

रॉयटर्सने वृत्त दिले आहे की ३१ मे २०१७ रोजी राजधानी काबूलमधील विविध दूतावासांच्या परिसरात सांडपाण्याच्या टँकरमध्ये लपवून ठेवलेला एक शक्तिशाली बॉम्ब स्फोट झाला. यात ८० हून अधिक लोक ठार झाले आणि ४०० हून अधिक लोक जखमी झाले. हा स्फोट इतका भीषण होता की जर्मन दूतावास संकुलाजवळील स्फोटस्थळी एक मोठा खड्डा निर्माण झाला आणि रस्त्याच्या कडेला असलेल्या इमारतीचा पुढचा भाग पूर्णपणे उडून गेला. शेकडो मीटर अंतरावरील घरांच्या खिडक्या तुटल्या आणि दरवाजे तुटून खाली पडले.

आमच्या तपासात, आम्ही अलीकडे अफगाणिस्तानातील भारतीय दूतावासावर हल्ला झाला आहे का हे देखील शोधण्याचा प्रयत्न केला, परंतु आम्हाला यासंबंधी कोणताही विश्वासार्ह रिपोर्ट सापडला नाही.

Conclusion

आमच्या तपासात सापडलेल्या पुराव्यांवरून हे स्पष्ट होते की काबूलमधील भारतीय दूतावासावर अलिकडेच झालेल्या हल्ल्याच्या दाव्यासह व्हायरल होत असलेल्या कोलाजमधील एक फोटो सुमारे १५ वर्षे जुना आहे तर दुसरा फोटो सुमारे ८ वर्षे जुना आहे.

Our Sources
Article Published by Bangalore Mirror on 10th Oct 2009
Photo available on Getty Images
Photo available on Alamy
Article Published by ABC News on 31st May 2017
Article Published by Reuters on 31st May 2017

(हे आर्टिकल न्यूजचेकर हिंदीसाठी रुंजय कुमार यांनी केले असून येथे वाचता येईल.)