Authors
A self-taught social media maverick, Saurabh realised the power of social media early on and began following and analysing false narratives and ‘fake news’ even before he entered the field of fact-checking professionally. He is fascinated with the visual medium, technology and politics, and at Newschecker, where he leads social media strategy, he is a jack of all trades. With a burning desire to uncover the truth behind events that capture people's minds and make sense of the facts in the noisy world of social media, he fact checks misinformation in Hindi and English at Newschecker.
Since 2011, JP has been a media professional working as a reporter, editor, researcher and mass presenter. His mission to save society from the ill effects of disinformation led him to become a fact-checker. He has an MA in Political Science and Mass Communication.
Claim
महात्मा गांधींना इस्लाममधून अहिंसेची प्रेरणा मिळाली, असे काँग्रेस नेते राहुल गांधी म्हणाले.
Fact
हा दावा दिशाभूल करणारा आहे. खरे तर, राहुल गांधी यांनी महात्मा गांधींच्या अहिंसेच्या धोरणासाठी धर्म, गुरू, प्राचीन भारतीय तत्त्वज्ञान, इस्लाम, ख्रिश्चन, यहुदी आणि इतर धर्मांचा उल्लेख केला होता.
सोशल मीडियावर एक व्हिडिओ शेअर करून असा दावा केला जात आहे की, राहुल गांधी म्हणाले की, महात्मा गांधींना इस्लाममधून अहिंसेची प्रेरणा मिळाली.
अयोध्येतील राम मंदिराच्या अभिषेक कार्यक्रमाची घोषणा झाल्यापासून विविध धर्म, विशेषत: हिंदू धर्माशी संबंधित चुकीच्या माहितीत वाढ झाली आहे. भाजप आणि इतर एनडीए पक्षांचे समर्थक राम मंदिराच्या उभारणीचे श्रेय पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना देत असताना विरोधी पक्षांचे समर्थक सत्ताधारी पक्ष राजकारणासाठी धर्माचा वापर करत असल्याचा आरोप करत आहेत. दरम्यान, सोशल मीडिया युजर्स एक व्हिडिओ शेअर करत आहेत ज्यात दावा केला जात आहे, राहुल गांधी म्हणाले की महात्मा गांधींना इस्लाममधून अहिंसेची प्रेरणा मिळाली.
आम्हाला हा दावा व्हाट्सअपवर मिळाला.
Fact Check/Verification
महात्मा गांधींना इस्लाममधून अहिंसेची प्रेरणा मिळाल्याच्या राहुल गांधींनी केलेल्या दाव्याची चौकशी करण्यासाठी आम्ही व्हायरल व्हिडिओच्या मुख्य फ्रेम्स गुगलवर शोधल्या, परंतु प्रक्रियेत आम्हाला व्हिडिओशी संबंधित काहीही आढळले नाही. ठोस माहिती मिळू शकलेली नाही. याशिवाय, व्हिडिओमध्ये दिसणारा मजकूर आणि व्हिज्युअल्सच्या मदतीने आम्ही Google वर ‘गांधी 150 वर्षे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस राहुल गांधी’ सारखे कीवर्ड देखील शोधले, परंतु यावेळी देखील निकाल शून्य लागला. यानंतर, राहुल गांधींच्या विधानाच्या मदतीने, आम्ही Google वर ‘mahatma gandhi pick up the idea of non-violence from our great religions rahul gandhi’ हा कीवर्ड शोधला. प्रक्रियेत, आम्हाला काँग्रेस पक्षाने 11 जानेवारी 2019 रोजी सर्च इंजिनच्या ‘इमेज’ विभागात शेअर केलेले ट्विट आढळले, ज्यामध्ये वरील विधान आहे.
काँग्रेसने शेअर केलेल्या ट्विटनुसार, राहुल गांधी यांनी दुबईत हे वक्तव्य केले होते.
वरील ट्विटमधील माहितीच्या मदतीने, जेव्हा आम्ही यूट्यूबवर ‘Rahul Gandhi in Dubai Mahatma Gandhi’ हा कीवर्ड शोधला तेव्हा आम्हाला काँग्रेस पक्षाने प्रकाशित केलेला एक व्हिडिओ आढळला. या व्हिडिओचे काही भाग कापून व्हायरल व्हिडिओ तयार करण्यात आला आहे.
11 जानेवारी 2019 रोजी काँग्रेसने प्रकाशित केलेल्या व्हिडिओमध्ये, 24 मिनिटे आणि 10 सेकंदांनंतर, राहुल गांधींना असे म्हणताना ऐकू येतात की, “अहिंसा आपल्या डीएनएमध्ये अंतर्भूत आहे… आणि ती केवळ 50 वर्षांपासून नाही. महात्मा गांधी हे अहिंसेचे खंबीर समर्थक होते, पण महात्मा गांधींना अहिंसेची प्रेरणा आपल्या महान धर्मांतून… आपल्या महान गुरूंकडून मिळाली. महात्मा गांधींना अहिंसेची प्रेरणा प्राचीन भारतीय तत्त्वज्ञानातून, इस्लाममधून, ख्रिश्चन धर्मातून, यहुदी धर्मातून… प्रत्येक महान धर्मातून मिळाली… जिथे स्पष्टपणे लिहिले आहे की “हिंसेतून कोणाला काही मिळणार नाही.” (राहुल गांधींनी इंग्रजीत केलेल्या विधानाचा हा मराठी अनुवाद आहे.)
Conclusion
अशाप्रकारे, आमच्या तपासात हे स्पष्ट झाले आहे की, राहुल गांधींच्या नावाने महात्मा गांधी यांना इस्लाममधून अहिंसेची प्रेरणा मिळाल्याचा दावा दिशाभूल करणारा आहे. खरे तर, राहुल गांधी यांनी महात्मा गांधींच्या अहिंसेच्या धोरणासाठी धर्म, गुरू, प्राचीन भारतीय तत्त्वज्ञान, इस्लाम, ख्रिश्चन, यहुदी आणि इतर धर्मांचा उल्लेख केला होता.
Result: Missing Context
Our Sources
Tweet shared by Congress on 11 January 2019
YouTube shared by Congress on 11 January 2019
कोणत्याही संशयास्पद बातम्यांवरील तपास, दुरुस्ती किंवा इतर सूचनांसाठी, आम्हाला व्हाट्सएप करा: 9999499044 किंवा ईमेल करा: checkthis@newschecker.in. फॅक्टचेक्स आणि ताज्या अपडेटसाठी आमच्या WhatsApp चॅनेलला फॉलो करा
Authors
A self-taught social media maverick, Saurabh realised the power of social media early on and began following and analysing false narratives and ‘fake news’ even before he entered the field of fact-checking professionally. He is fascinated with the visual medium, technology and politics, and at Newschecker, where he leads social media strategy, he is a jack of all trades. With a burning desire to uncover the truth behind events that capture people's minds and make sense of the facts in the noisy world of social media, he fact checks misinformation in Hindi and English at Newschecker.
Since 2011, JP has been a media professional working as a reporter, editor, researcher and mass presenter. His mission to save society from the ill effects of disinformation led him to become a fact-checker. He has an MA in Political Science and Mass Communication.
