राहुल गांधींचे ‘गुप्तहेर’ ज्योती मल्होत्रासोबतचे फोटो असे सांगत एडिट केलेले फोटो होताहेत शेअर

Claim

पाकिस्तानसाठी हेरगिरी केल्याच्या आरोपाखाली अलिकडेच अटक करण्यात आलेल्या ट्रॅव्हल व्लॉगर ज्योती मल्होत्रासोबत काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते राहुल गांधी दाखवल्याचा दावा करणारे फोटो.

पोस्टची संग्रहित आवृत्ती येथे पाहता येईल.

Fact

न्यूजचेकरने प्रथम दोन्ही व्हायरल फोटोंचा रिव्हर्स इमेज सर्च केला, ज्यामध्ये आम्हाला लोकसभेतील विरोधी पक्षनेत्या (LoP) सोबत असलेल्या “गुप्तचर” युट्यूबरच्या अशा कोणत्याही प्रतिमा सापडल्या नाहीत.

Image 1

पहिल्या प्रतिमेचा रिव्हर्स इमेज सर्च केल्यावर आम्हाला जवळजवळ सर्व प्रमुख माध्यमांमधून, किमान २०१८ पासूनचे अनेक रिपोर्ट मिळाले, ज्यात रायबरेलीच्या काँग्रेसमधून भाजपच्या आमदार झालेल्या अदिती सिंग यांचा गांधींसोबतचा एक समान फोटो शेअर करण्यात आला होता, ज्याचे श्रेय एक्सला देण्यात आले होते. येथे, येथे, येथे, येथे, येथे आणि येथे दिसणारे रिपोर्ट प्रामुख्याने काँग्रेसचे दिग्गज नेते अखिलेश सिंग यांच्या कन्या सिंग यांच्याबद्दल होते, ज्यांनी गांधींसोबत लग्नाच्या त्यावेळच्या अफवा फेटाळून लावल्या होत्या.

मूळ प्रतिमेशी (डावीकडे) तुलना केल्यास हे सिद्ध होते की व्हायरल फोटो (उजवीकडे) मल्होत्राचा चेहरा प्रतिमेवर सुपरइम्पोज करून एडिट करण्यात आला आहे.

तसेच, आम्ही व्हायरल फोटो फेक इमेज डिटेक्टरवर चालवला, जेथे तो फोटो संगणकाद्वारे जनरेट केलेला किंवा सुधारित असल्याचे ध्वजांकित केले, परंतु राहुल गांधींसोबत अदिती सिंगच्या मूळ फोटोमध्ये कोणतीही त्रुटी आढळली नाही, ज्यामुळे तो डिजिटली बदललेला असल्याची पुष्टी होते.

Image 2

न्यूजचेकरने दुसऱ्या प्रतिमेवर रिव्हर्स इमेज सर्च केला, ज्यामुळे आम्हाला राहुल गांधी यांनी १८ सप्टेंबर २०२२ रोजी केलेली ही फेसबुक पोस्ट मिळाली, ज्यामध्ये त्यांनी ७ सप्टेंबर २०२२ ते ३० जानेवारी २०२३ या कालावधीत केलेल्या त्यांच्या भारत जोडो यात्रेतील एक फोटो शेअर केला होता. आम्हाला हा मीडिया रिपोर्ट देखील सापडला, ज्यामध्ये “१८ सप्टेंबर २०२२ रोजी केरळमधील अलाप्पुझा येथे भारत जोडो यात्रेदरम्यान राहुल गांधी एका महिला समर्थकाला मिठी मारताना” असे कॅप्शन दिले होते.

मूळ प्रतिमेशी (डावीकडे) तुलना केल्यास हे सिद्ध होते की व्हायरल फोटो (उजवीकडे) मल्होत्राचा चेहरा प्रतिमेवर सुपरइम्पोज करून एडिट करण्यात आला आहे.

त्याचप्रमाणे, आम्ही व्हायरल फोटो फेक इमेज डिटेक्टरवर चालवला, ज्याने आम्हाला कळवले की ही प्रतिमा संगणकाद्वारे तयार केलेली आहे किंवा सुधारित केलेली आहे, परंतु मूळ फोटोमध्ये कोणतीही त्रुटी आढळली नाही, ज्यामुळे ती डिजिटली बदललेली असल्याची पुष्टी होते.

Sources
Deccan Herald report, October 3, 2019
BBC Hindi report, May 7, 2018
India Today report, May 7, 2018
JanSatta report, May 7, 2018
Facebook post, Rahul Gandhi, September 18, 2022
Fake Image Detector tool

(हे आर्टिकल न्यूजचेकर इंग्रजीसाठी कुशल मधुसूदन यांनी केले असून येथे वाचता येईल.)