मुघल सम्राट औरंगजेबाची कबर हटवण्याच्या मागणीसाठी बजरंग दल आणि विश्व हिंदू परिषदेच्या सदस्यांनी केलेल्या निदर्शनादरम्यान एक पवित्र ग्रंथ जाळण्यात आल्याची अफवा पसरल्यानंतर सोमवारी (१७ मार्च) महाराष्ट्रातील नागपूरमध्ये हिंसक जातीय संघर्ष उसळला. नागपूर हिंसाचार प्रकरणाशी जोडून अनेक दावे केले जात आहेत.
या पार्श्वभूमीवर, भगवे झेंडे घेऊन आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या घोषणा देत मोठ्या संख्येने जमा झालेल्या जमावाचा एक व्हिडिओ सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर व्हायरल झाला आहे. व्हिडिओमधील मजकूर ओव्हरलेमध्ये “नागपूरची शक्ती” असे लिहिले आहे.
अनेक एक्स आणि फेसबुक युजर्सनी “#नागपूरव्हायलेन्स” हॅशटॅगसह व्हिडिओ शेअर केला आहे ज्यामध्ये असे सूचित केले आहे की ही क्लिप शहरातील अलीकडील अशांततेशी जोडलेली आहे. तथापि, न्यूजचेकरला हा व्हिडिओ जुना असल्याचे आढळले.
अशा पोस्ट येथे, येथे आणि येथे पाहता येतील.
Fact Check/ Verification
व्हायरल क्लिपचे काळजीपूर्वक विश्लेषण केल्यावर, आम्हाला स्क्रीनच्या तळाशी असलेल्या “@vedantcreation__” चा वॉटरमार्क दिसला. एक सुगावा लागताच, आम्ही सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर हँडल शोधला आणि त्याच युजर नेमचे एक इंस्टाग्राम अकाउंट सापडले.
आम्ही अकाउंटवर सर्च केले आणि आढळले की व्हायरल व्हिडिओ १० डिसेंबर २०२४ रोजी शेअर केला गेला होता. उल्लेखनीय म्हणजे, हा लेख लिहिण्याच्या सुमारे १५ तास आधी युजरने त्याच्या इंस्टाग्राम स्टोरीवर व्हिडिओ शेअर केला होता.
१० डिसेंबर २०२४ रोजी त्याच्या फेसबुक प्रोफाइलवरही हाच व्हिडिओ शेअर करण्यात आला होता.
डिसेंबर २०२४ च्या दुसऱ्या फेसबुक पोस्टमध्येही हाच व्हिडिओ होता. रॅलीतील सहभागींनी व्हिडिओमध्ये “बांगलादेशी हिंदू” असे लिहिलेले फलक आणि “सकल हिंदू समाज” चे बॅनर घेतलेले पाहिले.
या माहितीचा वापर करून, आम्ही गुगलवर मराठीत “सकल हिंदू समाज”, “रॅली”, “बांगलादेशी हिंदू” आणि “नागपूर” हे कीवर्ड शोधले ज्यामुळे आम्हाला १० डिसेंबर २०२४ रोजी एबीपी माझाने प्रकाशित केलेल्या व्हायरल व्हिडिओसारखेच दृश्ये असलेल्या एका रिपोर्टकडे नेले. त्यात म्हटले आहे की आरएसएस आणि इतर संघटनांनी बांगलादेशी हिंदूंवरील अत्याचारांविरुद्ध सकल हिंदू समाजाच्या बॅनरखाली एक रॅली आयोजित केली होती.
व्हायरल क्लिपच्या कीफ्रेम्सची एबीपी माझाच्या रिपोर्टमध्ये दाखवलेल्या कीफ्रेम्सशी तुलना केल्यास, असा निष्कर्ष निघाला की त्यांनी संबंधित निषेधच दाखविला आहे.
व्हायरल क्लिप जिथे शूट केली गेली होती ती जागा आम्हाला geo-locate करता आली आणि ती जागा एबीपी माझाच्या व्हिडिओ रिपोर्टमध्ये दाखवल्याप्रमाणेच असल्याचे आम्हाला आढळले.
टाईम्स ऑफ इंडियाने १० डिसेंबर २०२४ रोजी नागपूरमध्ये आयोजित केलेल्या निषेधाचे फोटो देखील शेअर केले. या फोटोंमध्येही व्हायरल क्लिपमध्ये दाखवल्याप्रमाणे तेच ठिकाण दाखवले आहे.
बांगलादेशातील अल्पसंख्याकांवर होणाऱ्या अत्याचाराच्या निषेधार्थ नागपूरमध्ये सकल हिंदू समाजाच्या बॅनरखाली आयोजित केलेल्या रॅलीचे वृत्तांकन या, या आणि यासारख्या अनेक माध्यमांनी केले होते.
Conclusion
बांगलादेशातील अल्पसंख्याकांवर होणाऱ्या अत्याचारांविरुद्धच्या रॅलीचा जुना व्हिडिओ अलीकडील नागपूर हिंसाचाराशी जोडून व्हायरल करण्यात आल्याचे आमच्या तपासात स्पष्ट झाले.
Sources
Instagram post by @vedantcreation__, Dated December 10, 2024
YouTube Video By ABP Majha, Dated December 10, 2024
Google Maps
Times of India Images
