Authors
Kushel HM is a mechanical engineer-turned-journalist, who loves all things football, tennis and films. He was with the news desk at the Hindustan Times, Mumbai, before joining Newschecker.
Pankaj Menon is a fact-checker based out of Delhi who enjoys ‘digital sleuthing’ and calling out misinformation. He has completed his MA in International Relations from Madras University and has worked with organisations like NDTV, Times Now and Deccan Chronicle online in the past.
Claim
नवी दिल्ली येथे 9 सप्टेंबर ते 10 सप्टेंबर या कालावधीत होणाऱ्या G20 शिखर परिषदेच्या आधी झोपडपट्ट्या चादरीने झाकल्या आहेत.
Fact
व्हायरल फोटो डिसेंबर 2022 मध्ये झालेल्या G20 कार्यक्रमादरम्यान मुंबईत काढण्यात आला होता.
नवी दिल्ली येथे 9-10 सप्टेंबर 2023 दरम्यान होणाऱ्या G20 शिखर परिषदेपूर्वी झोपडपट्ट्या शीट आणि बॅनरने झाकल्या जात असल्याचा दावा करत अनेक सोशल मीडिया युजर्स एक फोटो प्रसारित करत आहेत. “[पंतप्रधान] मोदींनी नऊ वर्षे केवळ आपल्या श्रीमंत मित्रांच्या कल्याणकडे लक्ष पुरविण्याऐवजी सामान्य भारतीयांच्या कल्याणावर लक्ष केंद्रित केले असते, तर कदाचित त्यांना आता गरिबी लपवण्यासाठी पडदे आणि पोस्टर वापरावे लागले नसते,” असे फोटो दर्शविणारी एक पोस्ट सांगते.
ट्विटच्या संग्रहित आवृत्त्या येथे आणि येथे पाहता येतील.
G20 शिखर परिषद
20 (G20) प्रमुख अर्थव्यवस्थांच्या गटातील नेते शनिवारी भारताच्या राजधानीत होणाऱ्या वार्षिक शिखर परिषदेत भाग घेतील आणि युक्रेनमधील युद्धामुळे प्रगतीला धोका निर्माण करणाऱ्या जगातील काही गंभीर समस्यांवर उपाय शोधण्याचा प्रयत्न करतील.
Fact Check/ Verification
न्यूजचेकरला पहिल्यांदा लक्षात आले की व्हायरल इमेजमधील एक बॅनरमध्ये “मुंबई G20 प्रतिनिधींचे स्वागत करते” असे लिहिले आहे, यामुळे आमच्या शंका वाढल्या.
त्यानंतर आम्ही चित्राच्या कीफ्रेम्सचा रिव्हर्स शोध लावला, ज्यामुळे आम्हाला 7 जून 2023 च्या डेक्कन हेराल्डच्या या लेखाकडे नेले. “पश्चिम द्रुतगती महामार्गालगत जोगेश्वरी झोपडपट्ट्यांच्या बाहेर हिरवे पडदे लावले आहेत कारण शहरात अनेक G20 बैठका होत आहेत. मुंबई,” असे फोटोचे कॅप्शन वाचायला मिळते., ज्याचे पीटीआयला श्रेय देण्यात आले आहे, यातून हे लक्षात येते की हा नवी दिल्लीत काढलेला फोटो नाही.
आणखी एका शोधाने आम्हाला 16 डिसेंबर 2022 च्या गुजराती मिडडे च्या लेखाकडे नेले, ज्यात असे म्हटले आहे की पश्चिम द्रुतगती महामार्गावरील जोगेश्वरी येथे महामार्गालगतची झोपडपट्टी हिरव्या कपड्याने झाकली गेली आहे, कारण मुंबईत G20 विकास कार्यगटाची तीन दिवसीय बैठक असून त्याचे शिष्टमंडळ बोरिवलीतील राष्ट्रीय उद्यानाला भेट देणार आहे.
HT च्या लेखात असाच एक फोटो प्रदर्शित करण्यात आला होता, जिथे कॅप्शन असे लिहिले होते, “15 डिसेंबर 2022 रोजी मुंबईत भारतीय अध्यक्षतेखाली सुरू असलेल्या G20 शिखर परिषदेच्या पार्श्वभूमीवर पश्चिम द्रुतगती महामार्गावरील जोगेश्वरी झोपडपट्ट्यांचे दृश्य लपवण्यासाठी हिरवे पडदे लावले आहेत. “, फोटो डिसेंबर 2022 मध्ये घेण्यात आल्याचे सूचित करते.
संबंधित कीवर्ड शोधामुळे आम्हाला 15 डिसेंबर 2022 रोजीच्या अनेक बातम्या पाहणीत आल्या, ज्यात असे म्हटले आहे की, “शहर [मुंबई] G20 देशांची बैठक आयोजित करत आहे आणि बांबूच्या खांबावर महाकाय पत्रके बांधण्यात आली आहेत, शहरातील अनेक ठिकाणी कार्यक्रमाचे होर्डिंग आहेत.” रिपोर्ट येथे, येथे आणि येथे पाहिले जाऊ शकतात.
“मुंबई भारताच्या G20 अध्यक्षतेखाली डेव्हलपमेंट वर्किंग ग्रुप (DWG) ची पहिली बैठक आयोजित करत आहे. त्यांच्या आगमनाच्या काही दिवस आधी, मुंबईच्या नागरी संस्थेने शहरासाठी पांढरे पडदे, हिरवी जाळी आणि शिखराच्या जाहिराती असलेले फलक वापरणे यासह सर्व गोष्टी बदलल्या. हे बदल रातोरात केले गेले आणि जेव्हा शहर जागृत झाले तेव्हा त्यातील अर्धा भाग लपविला गेला, अनेकांनी सोशल मीडियावर जाऊन अधिकाऱ्यांना लपविण्याचा प्रयत्न केल्याबद्दल हाक दिली,” 15 डिसेंबर 2022 रोजीचा मॅशेबल इंडियाचा रिपोर्ट सांगतो.
5 सप्टेंबर, 2023 रोजीचे हे PIB फॅक्ट चेक ट्विट देखील आम्हाला आढळले, ज्याने पुष्टी केली की व्हायरल फोटो हा मुंबईचा आहे, दिल्लीचा नाही.
Conclusion
डिसेंबर 2022 मध्ये G20 कार्यक्रमादरम्यान चादरीत गुंफलेल्या मुंबईच्या झोपडपट्ट्यांचा फोटो नवी दिल्लीतील G20 शिखर परिषदेच्या आधी शेअर केला गेला.
Result: Missing Context
Sources
Gujarati Mid-day report, December 16, 2022
Tweet, PIB Fact Check, September 5, 2023
(हे आर्टिकल न्यूजचेकर इंग्रजीसाठी कुशल एच. एम. यांनी सर्वप्रथम केले आहे.)
कोणत्याही संशयास्पद बातम्या तपासण्यासाठी, दुरुस्त्या किंवा इतर सूचनांसाठी आम्हाला व्हाट्सअप करा: 9999499044 किंवा ई-मेल करा: checkthis@newschecker.in
Authors
Kushel HM is a mechanical engineer-turned-journalist, who loves all things football, tennis and films. He was with the news desk at the Hindustan Times, Mumbai, before joining Newschecker.
Pankaj Menon is a fact-checker based out of Delhi who enjoys ‘digital sleuthing’ and calling out misinformation. He has completed his MA in International Relations from Madras University and has worked with organisations like NDTV, Times Now and Deccan Chronicle online in the past.
