Authors
Pankaj Menon is a fact-checker based out of Delhi who enjoys ‘digital sleuthing’ and calling out misinformation. He has completed his MA in International Relations from Madras University and has worked with organisations like NDTV, Times Now and Deccan Chronicle online in the past.
Claim
2024 च्या लोकसभा निवडणुकीपूर्वी रेल्वे ट्रॅकवर दगड टाकून मोठे षडयंत्र रचले जात आहे.
Fact
रेल्वे ट्रॅकवर दगड टाकण्याचे प्रकरण 2018 मधील असून मुलांनी हे कृत्य खोडसाळपणे केल्याची माहिती मिळाली आहे.
रेल्वे रुळावर दगडफेक करणाऱ्या एका मुलाची दोन रेल्वे कर्मचारी चौकशी करत असल्याचा व्हिडिओ सोशल मीडियावर व्हायरल झाला आहे.
याबाबतचा एक व्हिडिओ विविध ठिकाणी व्हायरल होत आहे. सोबतच्या निवेदनात म्हटले आहे की, “हे सरकारविरुद्ध युद्ध असल्यासारखे दिसते आहे, निष्पाप लोकांच्या जीवनात गोंधळ घालत आहे आणि अपघातांसाठी सरकारला दोष देत आहे. हे गृहयुद्धासारखे मोठे षड्यंत्र आहे. आपल्याला खूप सावध राहावे लागेल. 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत काहीही होऊ शकते. “आपल्याला शक्य तितक्या लोकांना हे पाठवा.”
एका युजरने या व्हायरल व्हिडिओच्या तथ्य-शोधनासाठी न्यूजचेकर टिप लाइन (+91-9999499044) वर समान दावा पाठविला आहे.
यासोबतच हा व्हिडीओ विविध सोशल मीडिया साइट्सवर इथे, इथे आणि इथे समान कॅप्शनसह पाहता येईल.
@SJayeta’s tweet
Fact Check/ Verification
व्हिडिओ चॅटमध्ये काय आहे?
वस्तुस्थिती शोधण्यासाठी व्हिडिओची छाननी केली. एक दृश्य आहे ज्यामध्ये दोन रेल्वे कर्मचारी एका मुलाचा हात धरून त्याची विचारपूस करतात, तर दोघेजण व्हिडिओ बनवतात. व्हिडीओ बनवणाऱ्या व्यक्तीने जेव्हा तो दगड तिथे ठेवलेल्या मुलाला विचारले तेव्हा तो म्हणतो की तो दुसऱ्याने टाकला होता. तिथे कोणी ठेवले असे पुन्हा विचारले असता तो दुसऱ्या मुलाचे नाव पप्पू सांगतो. आणि तो कुठे आहे म्हटल्यावर “देवनगर” म्हणतो. दुसर्‍या व्यक्तीने तुम्ही असे कृत्य का करत आहात? असे विचारल्यावर त्या मुलाने त्या व्यक्तीचा पाय पकडण्याचा प्रयत्न केला. दरम्यान, मुलाचा हात धरलेल्या व्यक्तीने मुलाच्या वडिलांबद्दल विचारले असता, ते कंडक्टर असल्याचे सांगतो. तसेच, तो माणूस मुलाला त्याच्या वडिलांचा मोबाईल नंबर सांगण्यास सांगतो. अशा प्रकारे किती गाड्यांखाली दगड ठेवले किंवा फेक झाली, असा सवालही त्यांनी केला. यावेळी मुलगा रडतो आणि म्हणतो की, मी त्याला याआधीही असे ठेवले आहे. लोक माझी चौकशी करतात तेव्हा मी पाया पडतो. मुलगा मला जाऊ द्या असे म्हणतो आणि वारंवार त्याच्या पाया पडतो असे दिसते. तसेच, व्हिडिओ बनवणाऱ्या व्यक्ती त्यांनी किती दगड ठेवले आहेत ते सांगतात आणि रुळावर ठेवलेले दगड दाखवतात.
या व्हिडिओची आणि संभाषणाची सखोल तपासणी केल्यावर असे आढळून आले की त्या मुलाने सांगितलेल्या गावाचे नाव “देवनगर” आहे. याशिवाय, या प्रकारची कन्नड बोलण्याची शैली ही कलबुर्गीसह कल्याण कर्नाटकात बोलली जाणारी कन्नड शैली असल्याचे आढळून आले आहे.
त्यानुसार, गुगल सर्चमध्ये देवनगर, कलबुर्गी, कर्नाटक असा शोध घेण्यात आला, ज्यामध्ये कलबुर्गी प्रदेश दिसला.
या निकालाच्या आधारे, Google वर शोध घेण्यात आला, आणि मुलाच्या ट्रॅकवर दगड ठेवल्याच्या समस्येबद्दल कोणतेही रिपोर्ट आढळले नाहीत.
नंतर कलबुर्गी प्रजावाणीचे वरिष्ठ वार्ताहर मनोज कुमार गुड्डी यांच्याशी संपर्क साधण्यात आला आणि त्यांनी न्यूजचेकरला सांगितले, “ही 2018 ची घटना आहे. याशिवाय, या संदर्भात कोणतीही तक्रार नोंदवण्यात आलेली नाही.
या माहितीच्या आधारे वाडी रेल्वेचे पोलीस निरीक्षक एम पाशा यांच्याशी संपर्क साधला असता त्यांनी न्यूजचेकरला सांगितले की, “हे 2018 मध्ये घडलेलं प्रकरण आहे आणि पोलिसात गुन्हा दाखल झालेला नाही. रेल्वे रुळावर दगड ठेवणे हे लहान मुलांचे खोडकर कृत्य असू शकते, हे गंभीर प्रकरण नाही. ते म्हणाले की, रेल्वे कर्मचाऱ्यांनी रुळावर दगड ठेवलेले पाहून चौकशी केली. याशिवाय, ते म्हणाले, “ओडिशातील बालासोर प्रकरणानंतर हा व्हिडिओ सोशल मीडियावर फिरत असून, रेल्वे पोलिसांच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनाही दगडफेक प्रकरण आणि व्हिडिओची माहिती मिळाली आहे.”
Conclusion
या वस्तुस्थितीनुसार, रेल्वे ट्रॅकवर मुलांनी केलेल्या दगडफेकीच्या घटनेमागे मोठे षडयंत्र असल्याचे दावेदाराचे म्हणणे खोटे असून हा व्हिडिओ जुना असल्याचे निष्पन्न झाले आहे.
Result: Missing Context
Our Sources
Conversation with Manoj Kumar Guddi, Senior Correspondent, Prajavani Daily Kalaburagi
Conversation with M. Pasha, Police Sub Inspector, Wadi railway Station
Self-analysis
(हे आर्टिकल सर्वप्रथम न्यूजचेकर कन्नडसाठी ईश्वरचंद्र बी. जी. यांनी केले आहे.)
कोणत्याही संशयास्पद बातम्या तपासण्यासाठी, दुरुस्त्या किंवा इतर सूचनांसाठी आम्हाला व्हाट्सएप करा: 9999499044 किंवा ई-मेल करा: checkthis@newschecker.in
Authors
Pankaj Menon is a fact-checker based out of Delhi who enjoys ‘digital sleuthing’ and calling out misinformation. He has completed his MA in International Relations from Madras University and has worked with organisations like NDTV, Times Now and Deccan Chronicle online in the past.
