सोशल मीडियावर एक पोस्ट शेअर केली जात आहे ज्यामध्ये असा दावा केला जात आहे की ५०० रुपयांच्या नोटांची छपाई बंद करण्यात आली आहे आणि मार्च २०२६ नंतर ५०० रुपयांची नोट चालणार नाही.
तथापि, आमच्या तपासणीत आम्हाला आढळून आले की व्हायरल दावा दिशाभूल करणारा आहे आणि २००० रुपयांच्या नोटांची छपाई बंद झाल्यानंतर आणि त्या बहुतेक चलनातून काढून टाकल्यानंतर आरबीआयने जशी माहिती दिली होती तशी माहिती सध्या आरबीआयने जाहीर केलेली नाही.
व्हायरल झालेला हा दावा सोशल मीडियावर एका मोठ्या कॅप्शनसह शेअर करण्यात आला आहे ज्यामध्ये लिहिले आहे की, “आजपासून ५०० रुपयांच्या नोटांची छपाई बंद करण्यात आली आहे. मार्च २०२६ नंतर ५०० रुपयांच्या नोटा चालणार नाहीत. फक्त २०० आणि १०० रुपयांच्या नोटा आणि त्यापेक्षा लहान नोटा वैध असतील. बँका मार्च २०२६ पर्यंत ५०० रुपयांच्या नोटा परत घेतील पण त्या परत देणार नाहीत. आता ५०० रुपयांच्या नोटा हळूहळू एटीएममधून येणे देखील बंद होईल. सरकारने तुम्हाला पुरेसा वेळ दिला आहे. आता या ५०० रुपयांच्या नोटा लवकरात लवकर बँकांना परत करा. पुढच्या वर्षी २०० रुपयांच्या नोटांवरही बंदी येऊ शकते. सर्व व्यवहार फक्त UPI द्वारे करायला सुरुवात करा. छोट्या नोटांनी छोटे खर्च करा”.
Fact Check/Verification
५०० रुपयांच्या नोटांची छपाई बंद करण्यात आली आहे आणि मार्च २०२६ नंतर ५०० रुपयांच्या नोटा चलनात येणार नाहीत या दाव्याची चौकशी करताना, आम्ही संबंधित कीवर्ड वापरून गुगलवर शोध घेतला आणि व्हायरल दाव्याला पुष्टी देणारा कोणताही विश्वासार्ह वृत्तांत आढळला नाही.
यादरम्यान, आम्हाला आरबीआयने जारी केलेल्या अनेक प्रेस रिलीज आणि अधिसूचना आढळल्या, ज्यात असे म्हटले होते की २००० रुपयांच्या नोटांची छपाई बंद करण्यात आली आहे आणि बहुतेक नोटा बँकिंग प्रणालीतून परत घेण्यात आल्या आहेत.
१९ मे २०२३ रोजी आरबीआयने जारी केलेल्या अधिसूचनेत असे सांगण्यात आले होते की नोव्हेंबर २०१६ मध्ये जारी केलेल्या २००० रुपयांच्या नोटांची छपाई २०१८-२०१९ मध्येच थांबवण्यात आली होती. तथापि, असेही सांगण्यात आले होते की या नोटा पूर्णपणे कायदेशीर राहतील.
त्याचप्रमाणे, आम्हाला १ एप्रिल २०२५ रोजी आरबीआयने जारी केलेली एक प्रेस रिलीज देखील आढळली, ज्यामध्ये त्यांनी सांगितले होते की १९ मे २०२३ पर्यंत २००० च्या सुमारे ३.५६ लाख कोटी रुपयांच्या बँक नोटा चलनात होत्या, ज्या आता ३१ मार्च २०२५ पर्यंत फक्त ६३६६ कोटी रुपयांपर्यंत कमी झाल्या आहेत.
त्याचप्रमाणे, आम्हाला २८ एप्रिल २०२५ रोजी आरबीआयच्या वेबसाइटवर जारी केलेली एक अधिसूचना आढळली, ज्यामध्ये सर्व बँकांना ३० सप्टेंबर २०२५ पर्यंत ७५% एटीएममध्ये १०० किंवा २०० च्या नोटा वितरित करण्यास आणि ३१ मार्च २०२६ पर्यंत ते किमान ९० टक्क्यांपर्यंत वाढविण्यास सांगण्यात आले होते. तथापि, या अधिसूचनेत कुठेही ५०० रुपयांच्या नोटांवर बंदी घालण्याचा उल्लेख नव्हता.
तपासादरम्यान, आम्हाला ४ जून २०२५ रोजी पीआयबी फॅक्ट चेकने केलेली एक पोस्ट आढळली, ज्यामध्ये व्हायरल दाव्याचे खंडन करण्यात आले. पीआयबी फॅक्ट चेकने व्हायरल दाव्याचे खंडन केले आणि लिहिले, “आरबीआयने अशी कोणतीही घोषणा केलेली नाही आणि ५०० रुपयांच्या नोटा नोटाबंदीच्या आदेशानुसार रद्द करण्यात आलेल्या नाहीत आणि अजूनही कायदेशीर चलनात आहेत.”
Conclusion
आमच्या तपासात सापडलेल्या पुराव्यांवरून, हे स्पष्ट होते की मार्च २०२६ नंतर ५०० रुपयांची नोट बंद करण्याचा आणि ५०० रुपयांची नोट चलनात नसल्याचा हा व्हायरल दावा खोटा आहे. आरबीआयने अद्याप अशी कोणतीही माहिती शेअर केलेली नाही.
Our Sources
Notification by RBI on 19th May 2023
Press Release by RBI on 1st April 2025
Notification by RBI on 28th April 2025
X post by PIB Fact Check on 3rd June 2025
(हे आर्टिकल न्यूजचेकर हिंदीसाठी रुंजय कुमार यांनी केले असून येथे वाचता येईल.)
