Authors
Pankaj Menon is a fact-checker based out of Delhi who enjoys ‘digital sleuthing’ and calling out misinformation. He has completed his MA in International Relations from Madras University and has worked with organisations like NDTV, Times Now and Deccan Chronicle online in the past.
Claim
राजस्थान सरकारने इक्बालच्या कुटुंबाला 50 लाख रुपये दिले, तर कन्हैयालालच्या कुटुंबाला केवळ 5 लाख रुपये मिळाले.
Fact
व्हायरल दावा खोटा आहे. राजस्थान सरकारने कन्हैयालालच्या कुटुंबीयांना ५० लाख रुपयांची आर्थिक मदत केली होती आणि त्यांच्या दोन मुलांना सरकारी नोकरीही दिली होती.
गेल्या शुक्रवारी राजस्थानमधील जयपूरमध्ये इक्बाल नावाच्या तरुणाला बेदम मारहाण करण्यात आली होती. इक्बालच्या हत्येनंतर राजस्थान सरकारने त्याच्या कुटुंबीयांना 50 लाख रुपयांची मदत जाहीर केली होती. आता याला जोडून, सोशल मीडियावर एक दावा व्हायरल होत आहे की “राजस्थानच्या गेहलोत सरकारने इक्बालच्या कुटुंबाला 50 लाख रुपये दिले, परंतु गेल्या वर्षी उदयपूरमधील कन्हैयालाल हत्याकांडात त्याच्या कुटुंबाला केवळ 5 लाख रुपये दिले होते”.
तथापि, आमच्या तपासणीत आम्हाला आढळले की व्हायरल दावा खोटा आहे. गेहलोत सरकारने कन्हैयालालच्या कुटुंबाला 50 लाखांची मदत दिली होती आणि त्यांच्या दोन मुलांना सरकारी नोकरीही दिली होती. कन्हैयालाल यांचा मुलगा यश साहू यानेही याला दुजोरा दिला आहे.
गेल्या शुक्रवारी जयपूरच्या रामगंज येथे राहणारा इक्बाल हा आपल्या भावासोबत कुठेतरी जात असताना राहुल नावाच्या तरुणाच्या दुचाकीला त्याच्या दुचाकीची धडक बसली. यानंतर दोघांमध्ये हाणामारी सुरू झाली, त्यानंतर तेथे उपस्थित असलेल्या एका वृद्धाने मध्यस्थी करण्याचा प्रयत्न केला. यावेळी इक्बालचा तेथे उपस्थित लोकांशी वादही झाला. यानंतर तेथे उभ्या असलेल्या लोकांनी इक्बालला लाठ्या-काठ्यांनी मारहाण करण्यास सुरुवात केली.
या मारहाणीत इक्बाल गंभीर जखमी झाला असून त्याला स्थानिक रुग्णालयात दाखल करण्यात आले, तेथे त्याचा मृत्यू झाला. इक्बालच्या हत्येनंतर राज्य सरकारने त्याच्या कुटुंबाला 50 लाख रुपयांची मदत आणि डेअरी बूथचे वाटप केले आहे. याशिवाय कुटुंबातील एका सदस्याला नोकरी देण्याचे आश्वासनही देण्यात आले आहे.
हा व्हायरल दावा इक्बालच्या कुटुंबीयांना देण्यात आलेल्या चेकच्या फोटोसह शेअर केला जात आहे. फेसबुकवर व्हायरल झालेल्या दाव्याशी संबंधित पोस्टच्या कॅप्शनमध्ये असे लिहिले आहे की, “जयपुर के रामगंज में आपसी झगड़े में मारे गए इकबाल को 50 लाख सरकारी मुआवजे की घोषणा और उदयपुर में कन्हैयालाल की बेरहमी से हत्या की गई थी तब 5 लाख का मुआवजा दिया गया था । फर्क साफ है, यही है कांग्रेस की भेदभाव की नीति”.
याशिवाय X (पूर्वीचे ट्विटर) वरही असाच दावा शेअर करण्यात आला आहे.
Fact Check/ Verification
व्हायरल दाव्याची चौकशी करण्यासाठी, Newschecker ने प्रथम संबंधित कीवर्डच्या मदतीने बातम्यांचे रिपोर्ट स्कॅन केले. आम्हाला 30 जून 2022 रोजी नवभारत टाइम्सच्या वेबसाइटवर प्रकाशित झालेला रिपोर्ट सापडला.
वृत्तानुसार, 28 जून 2022 रोजी उदयपूरमध्ये कन्हैयालाल नावाच्या शिंपीची मोहम्मद रियाझ अन्सारी आणि मोहम्मद घौस नावाच्या दोन व्यक्तींनी हत्या केली होती, ज्यांनी प्रेषित मोहम्मद यांच्याबद्दल वादग्रस्त टिप्पणी करणाऱ्या भाजप नेत्या नुपूर यांच्या समर्थनार्थ सोशल मीडियावर पोस्ट केली होती. कन्हैयालाल यांच्या हत्येनंतर राज्यभर तणावाचे वातावरण निर्माण झाले होते, त्यानंतर गेहलोत सरकारने सर्वपक्षीय बैठक बोलावली होती. या बैठकीनंतर त्यांनी मृत कन्हैयालालच्या कुटुंबीयांना ५० लाख रुपयांची आर्थिक मदत जाहीर केली होती.
यानंतर, वरील माहितीच्या आधारे, आम्ही मुख्यमंत्री अशोक गेहलोत यांचे फेसबुक खाते शोधले आणि 29 जून 2022 रोजी केलेली फेसबुक पोस्ट सापडली. पोस्टमध्ये त्यांनी आश्रित कुटुंबाला 50 लाख रुपयांची आर्थिक मदत देण्याची घोषणा केली होती.
यावेळी आम्हाला आणखी काही रिपोर्ट्स मिळाले, ज्यात आर्थिक मदतीव्यतिरिक्त मुख्यमंत्री अशोक गेहलोत यांनी त्यांच्या दोन्ही मुलांना सरकारी नोकऱ्या देण्याचे आश्वासनही दिले होते. म्हणून, जेव्हा आम्ही याशी संबंधित कीवर्डसह बातम्यांचा रिपोर्ट शोधला तेव्हा आम्हाला 22 जुलै 2022 रोजी दैनिक भास्करच्या वेबसाइटवर प्रकाशित झालेला रिपोर्ट सापडला.
दैनिक भास्करच्या वृत्तानुसार, उदयपूरमध्ये कन्हैयालाल साहू यांच्या निर्घृण हत्येनंतर 25 दिवसांनी दोन्ही मुले सरकारी नोकरीवर रुजू झाली होती. कन्हैयालाल यांचा मोठा मुलगा तरुण याची शहर कोषाध्यक्ष कार्यालयात कनिष्ठ सहाय्यक पदावर तर धाकटा मुलगा यश याची ग्रामीण कोषाध्यक्ष कार्यालयात कनिष्ठ सहाय्यक पदावर नियुक्ती करण्यात आली. या नियुक्तीसाठी काही नियमांमध्ये बदल करण्यासही मंत्रिमंडळाने मान्यता दिली.
तपासादरम्यान, आम्हाला अशोक गेहलोत यांच्या अधिकृत खात्यावरील 28 जुलै 2022 रोजीचे ट्विट देखील आढळले. यावेळी त्यांनी ट्विट करून लिहिले की, “आम्ही उदयपूरमधील कन्हैयालाल हत्याकांडातील आरोपींना चार तासांत अटक केली. याशिवाय आमच्या सरकारने त्यांच्या कुटुंबाला 50 लाख रुपयांची मदत आणि त्यांच्या दोन मुलांना नोकरीही दिली.
तपासादरम्यान, आम्हाला राजस्थानच्या माहिती खात्याने अधिकृतपणे केलेले ट्विट मिळाले. ज्यामध्ये त्यांनी व्हायरल दाव्याचे खंडन केले आहे. ” कन्हैयालाल च्या परिवाराला 50 लाख रुपये भरपाई राजस्थान सरकारने दिली आहे. तसेच परिवारातील दोन सदस्यांना सरकारी नोकरी देण्यात आली आहे.” असे त्यात म्हटलेले आहे.
आमचा तपास मजबूत करण्यासाठी आम्ही कन्हैयालाल साहू यांचा मुलगा यश साहू याच्याशीही संपर्क साधला. त्यांनी व्हायरल दाव्याचे खंडन केले आणि सांगितले की “राज्य सरकारने 50 लाख रुपयांची आर्थिक मदत दिली आहे आणि दोन्ही भावांना राज्य सरकारमध्ये नोकरी देखील मिळाली आहे”.
Conclusion
आमच्या तपासात मिळालेल्या पुराव्यांवरून हे स्पष्ट झाले आहे की व्हायरल दावा खोटा आहे. राजस्थानच्या गेहलोत सरकारने मृत कन्हैयालालच्या कुटुंबाला ५० लाखांची आर्थिक मदत आणि त्यांच्या दोन मुलांना सरकारी नोकरी दिली होती.
Result: False
Our Sources
Article Published on 30th June 2022 by Navbharat Times
Article Published on 22nd July 2022 by Dainik Bhaskar
FB Post of 29th June 2022 by Rajasthan CM Ashok Gehlot
Tweet of 28th July 2022 by Rajasthan CM Ashok Gehlot
Tweet of 2nd October 2023 by Department of Information & Public Relations (DIPR), Rajasthan
Telephonic Conversation with Kanhaiyalal’Son
(हे आर्टिकल सर्वप्रथम न्यूजचेकर हिंदीसाठी रुंजयकुमार यांनी केले आहे.)
कोणत्याही संशयास्पद बातम्यांवरील तपास, दुरुस्ती किंवा इतर सूचनांसाठी, आम्हाला व्हाट्सएप करा: 9999499044 किंवा ईमेल करा: checkthis@newschecker.in
फॅक्टचेक्स आणि ताज्या अपडेटसाठी आमच्या WhatsApp चॅनेलला फॉलो करा
Authors
Pankaj Menon is a fact-checker based out of Delhi who enjoys ‘digital sleuthing’ and calling out misinformation. He has completed his MA in International Relations from Madras University and has worked with organisations like NDTV, Times Now and Deccan Chronicle online in the past.
