Authors
(हे आर्टिकल न्यूजचेकर हिंदी साठी सर्वप्रथम शुभम सिंग यांनी केले आहे.)
राहुल गांधी यांच्या नेतृत्वाखाली काढण्यात आलेल्या काँग्रेसच्या 3750 किमी लांबीच्या भारत जोडो यात्रेचा एक व्हिडिओ व्हायरल झाला आहे. यामध्ये काही लोक झेंडा घेऊन पदयात्रा काढत आहेत. काँग्रेस पक्षावर निशाणा साधत अनेक सोशल मीडिया यूजर्स दावा करत आहेत की, व्हिडिओमध्ये दिसणाऱ्या लोकांच्या हातात पाकिस्तानचा झेंडा आहे.
ट्विटरवर अनेक युजर्सनी हा व्हिडिओ शेअर करत दावा केला आहे की, भारत जोडो यात्रेत पाकिस्तानचा ध्वज दिसत होता.
ट्विटचे संग्रहण येथे पाहिले जाऊ शकते.
काँग्रेसच्या भारत जोडो यात्रेत लोक पाकिस्तानी झेंडे घेऊन पदयात्रा करत असल्याचा दावाही अनेक फेसबुक वापरकर्त्यांनी हा व्हिडिओ शेअर करत केला आहे.
खरे तर काँग्रेसचे खासदार राहुल गांधी यांच्या नेतृत्वाखाली पक्षाने भारत जोडो यात्रेच्या नावाने पदयात्रा काढली आहे. बीबीसीने दिलेल्या वृत्तानुसार, ही पदयात्रा सुमारे 150 दिवसांत देशातील 12 राज्ये आणि दोन केंद्रशासित प्रदेशांमधून जाणार आहे. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, 6 ऑक्टोबर रोजी सोनिया गांधी या यात्रेत सामील होणार असल्याची बातमी आहे. दरम्यान, पदयात्रेसंदर्भात सोशल मीडियावर अनेक पोस्ट व्हायरल होताना दिसल्या, ज्या न्यूजचेकरच्या तपासात खोट्या ठरल्या आहेत .
Fact Check/Verification
दाव्याची सत्यता शोधण्यासाठी, आम्ही व्हिडिओच्या काही मुख्य फ्रेम्स कॅप्चर केल्या आणि Yandex वर एका फ्रेमचा रिवर्स सर्च घेतला. आम्हाला msf_amayur नावाच्या Instagram पेज वर एक व्हिडिओ सापडला. व्हिडिओ जरा चांगल्या दर्जाचा आहे जेणेकरून त्यामध्ये चालत असलेल्या लोकांच्या हातात ‘IUML PATTAMBI MANDALAM COMMITTEE’ असे बॅनर लिहिलेले आम्हाला स्पष्टपणे पाहता येतात.
याच्या मदतीने आम्ही मल्याळम कीवर्डच्या मदतीने फेसबुकवर ‘इंडियन युनियन मुस्लिम लीग पट्टाम्बी राहुल गांधी’ शोधले. मुस्लिम युथ लीग गुरुवायूरच्या फेसबुक पेजवर २६ सप्टेंबर रोजी अपलोड केलेला व्हिडिओ आम्हाला आढळला. मल्याळम भाषेतील व्हिडिओचे कॅप्शन, ज्याचे हिंदी भाषांतर ‘मुस्लिम लीग पटांबी, भारतीय नायक राहुल गांधींचे स्वागत करते’ असे केले आहे.
तपासादरम्यान, आम्ही व्हिडिओमध्ये पाकिस्तान आणि इंडियन युनियन मुस्लिम लीग पक्षाच्या ध्वजाचे तुलनात्मक विश्लेषण केले. पाकिस्तानच्या ध्वजातील चंद्र-ताऱ्याचा आकार मुस्लिम लीगच्या ध्वजात असलेल्या चंद्र-ताऱ्याच्या आकारापेक्षा मोठा आहे आणि चंद्र-तारे मध्यभागी आहेत. तर मुस्लिम लीगच्या ध्वजात चंद्र तारे ध्वजाच्या डाव्या बाजूला असतात. बारकाईने पाहिल्यास, हे स्पष्ट होते की पाकिस्तानच्या ध्वजाचा एक चतुर्थांश भाग डाव्या बाजूने पांढरा आहे, तर भारतीय मुस्लिम लीगच्या ध्वजाचा चंद्र आणि तारे वगळता हिरवा रंग आहे. व्हिडिओमध्ये दिसणारा ध्वज इंडियन युनियन मुस्लिम लीगचा असल्याचे यामुळे स्पष्ट झाले आहे.
उल्लेखनीय आहे की भारतीय राजकीय पक्ष इंडियन युनियन मुस्लिम लीगच्या ध्वजाच्या संदर्भात असा आणखी एक दावा यापूर्वी व्हायरल झाला होता, जो आमच्या तपासात दिशाभूल करणारा असल्याचे सिद्ध झाले.
याशिवाय न्यूजचेकरने इंडियन युनियन मुस्लिम लीग (IUML) चे राज्य सरचिटणीस पीएमए सलाम यांच्याशी संपर्क साधला. ते म्हणाले, “आययूएमएलला पाकिस्तानचा ध्वज म्हणून शेयर करण्याची ही पहिलीच वेळ नाही. राहुल गांधी यांनी वायनाडमधून निवडणूक लढवली तेव्हाही हा झेंडा पाकिस्तानचा असल्याचे सांगून शेअर केला गेला होता. या प्रचाराचे आम्हाला आश्चर्य वाटत नाही. हे खोटे दावे वेळोवेळी शेअर केले गेले आहेत.”
न्यूजचेकरने अधिक तपशीलांसाठी IUML आमदार एन. समसुद्दीन यांच्याशीही संपर्क साधला. ते म्हणाले, “भारत जोडो यात्रा २६ सप्टेंबरला पट्टांबीला पोहोचली. मुस्लीम लीगच्या कार्यकर्त्यांनी जिथून यात्रेचा उगम झाला त्या प्रत्येक पंचायतीमध्ये घोषणाबाजी करत यात्रेचे स्वागत केले. व्हायरल झालेला व्हिडिओ याच प्रवासाचा आहे.”
Conclusion
त्यामुळे आमच्या तपासात हे स्पष्ट झाले आहे की सोशल मीडियावर व्हायरल व्हिडिओमध्ये दिसणारा ध्वज पाकिस्तानचा नसून इंडियन युनियन मुस्लिम लीगचा आहे.
Result: False
Instagram Video Uploaded by msf_amayur on September 26, 2022
Facebook Video Uploaded by Muslim Youth League Guruvayur on September 26, 2022
Conversation With Indian Union MuslimLeague (IUML) state general secretary PMA Salam
Conversation With Indian Union MuslimLeague (IUML) MLA N.Samsudheen
