Authors
Since 2011, JP has been a media professional working as a reporter, editor, researcher and mass presenter. His mission to save society from the ill effects of disinformation led him to become a fact-checker. He has an MA in Political Science and Mass Communication.
Claim
हा व्हिडिओ प्रयागराजमधील महाकुंभमेळ्यात एक साधु अग्नीस्नान करतानाचा आहे.
Fact
हा दावा खोटा आहे. हा व्हिडिओ महाकुंभमेळ्याचा नाही.
आज, १३ जानेवारी २०२५ पासून, प्रयागराजमध्ये महाकुंभमेळा सुरू होत आहे. महाकुंभाला पोहोचणारे काही संत आणि ऋषी त्यांच्या विशिष्ट ओळखीमुळे लोकांमध्ये आकर्षणाचे केंद्र बनले आहेत. कुठे डोक्यावर धान्य पिकवणाऱ्या ‘अनाज वाले बाबा‘चा फोटो व्हायरल होत आहे, तर कुठे ‘चाबी बाबा‘ आणि ‘टार्झन बाबा‘ यांची चर्चा होत आहे. दरम्यान, आगीत झोपलेल्या जळत्या लाकडावर पडलेल्या एका संताचा व्हिडिओ सोशल मीडियावर व्हायरल होत आहे, ज्यामध्ये तो महाकुंभात अग्नीस्नान करत असल्याचा दावा केला जात आहे.
११ जानेवारी २०२४ रोजीच्या एका X पोस्टमध्ये (संग्रहण) संत आगीत पडल्याचा तीन मिनिटांचा व्हिडिओ शेअर करण्यात आला आहे. व्हिडिओमध्ये, संत जळत्या लाकडावर झोपतो आणि जळत न जाता उभा राहतो. पोस्टच्या कॅप्शनमध्ये लिहिले आहे, “महाकुंभ में महान संत का अग्नि स्नान…” जिसने भी इसे देखा, बस देखता ही रह गया…
व्हायरल व्हिडिओ शेअर करणाऱ्या दुसऱ्या पोस्टमध्ये (संग्रहण) कॅप्शनमध्ये लिहिले आहे की, “प्रयागराज #MahaKumbh2025 (महाकुंभ) येथे आलेल्या एका सिद्ध संत महाराजांनी गंगा मातेत स्नान करण्यापूर्वी अग्नि स्नान केले. हे आश्चर्यकारक दृश्य पाहून बीबीसीचा पत्रकार स्तब्ध झाला. कालच बीबीसीने ते त्यांच्या चॅनेलवर प्रसारित केले.…” अशा इतर पोस्टचे संग्रहण येथे आणि येथे पहा.
Fact Check/ Verification
व्हायरल दाव्याची पडताळणी करण्यासाठी, आम्ही ‘महाकुंभात अग्निस्नान करणारा संत’ या संबंधित कीवर्डचा गुगल सर्च केला. या काळात, आम्हाला या दाव्याची पुष्टी करणारा कोणताही विश्वसनीय मीडिया रिपोर्ट सापडला नाही.
आता आम्ही व्हायरल क्लिपच्या मुख्य फ्रेम्सचा रिव्हर्स इमेज सर्च केला. दरम्यान, आम्हाला २३ मार्च २०११ रोजीच्या एका युट्यूब पोस्टमध्ये व्हायरल व्हिडिओची एक मोठी आवृत्ती सापडली. यामुळे हे स्पष्ट झाले की व्हायरल व्हिडिओ महाकुंभ २०२५ चा नाही. या यूट्यूब व्हिडिओच्या कॅप्शनमध्ये म्हटले आहे की हा ‘द फायर योगी’ नावाचा एक माहितीपट आहे.
आता आम्ही गुगलवर ‘द फायर योगी डॉक्युमेंटरी’ हे कीवर्ड शोधले. या काळात, आम्हाला २००८ आणि २००९ मध्ये शेअर केलेले अनेक इतर YouTube व्हिडिओ आढळले, ज्यामध्ये ‘द फायर योगी’ नावाच्या माहितीपटाचे वर्णन केले आहे. व्हिडिओच्या मोठ्या आवृत्तीत, तो दक्षिण भारतातील तंजावर येथील असल्याचे म्हटले आहे. व्हिडिओच्या वर्णनात असे म्हटले आहे की ही क्लिप ‘द फायर योगी’ नावाच्या ४७ मिनिटांच्या माहितीपटातून घेतली आहे.
अधिक तपास केल्यावर, आम्हाला आढळले की माइक वासन दिग्दर्शित ‘द फायर योगी – अ स्टोरी ऑफ एन एक्स्ट्राऑर्डिनरी जर्नी’ नावाच्या या माहितीपटाची डीव्हीडी अमेझॉन आणि ईबे वेबसाइटवर देखील उपलब्ध आहे. डीव्हीडीच्या मागे लिहिलेल्या माहितीमध्ये अग्नि योगींचे नाव रामभाऊ स्वामी असल्याचे सांगितले आहे.
आमच्या तपासादरम्यान, आम्हाला १८ नोव्हेंबर २००९ रोजी आज तकने प्रकाशित केलेल्या वृत्तात तंजावर येथील फायर योगी रामभाऊ स्वामींचा एक व्हिडिओ देखील सापडला. हा व्हिडिओ गुलबर्गा येथील असल्याचे सांगितले जात आहे. १७ नोव्हेंबर २००९ रोजी द टाईम्स ऑफ इंडियाने प्रकाशित केलेल्या एका वृत्तात तमिळनाडूतील तंजावर येथील रामाभाऊ स्वामीजींचाही उल्लेख आहे.
Conclusion
तपासाअंती, असा निष्कर्ष निघतो की आगीत झोपलेल्या साधूचा हा व्हिडिओ महाकुंभ प्रयागराजमधील नाही.
Result: False
Sources
Youtube video posted on India Divine on 8th July 2008.
DVD of The Fire Yogi available on e-bay.
DVD of The Fire Yogi available on Amazon.
Report published by Aaj tak on 18th November 2009.
Report published by The Times of India on 17th November on 2009.
(हे आर्टिकल न्यूजचेकर हिंदीसाठी सर्वप्रथम कोमल सिंग यांनी केले असून ते इथे वाचता येईल.)
कोणत्याही संशयास्पद बातम्यांवरील तपास, दुरुस्ती किंवा इतर सूचनांसाठी, आम्हाला व्हाट्सएप करा: 9999499044 किंवा ईमेल करा: checkthis@newschecker.in. फॅक्टचेक्स आणि ताज्या अपडेटसाठी आमच्या WhatsApp चॅनेलला फॉलो करा
Authors
Since 2011, JP has been a media professional working as a reporter, editor, researcher and mass presenter. His mission to save society from the ill effects of disinformation led him to become a fact-checker. He has an MA in Political Science and Mass Communication.
