Authors
Pankaj Menon is a fact-checker based out of Delhi who enjoys ‘digital sleuthing’ and calling out misinformation. He has completed his MA in International Relations from Madras University and has worked with organisations like NDTV, Times Now and Deccan Chronicle online in the past.
Claim
पॅलेस्टिनींना बाहेर पडण्यासाठी तिरंग्याचा आधार घेऊन चालावे लागते.
Fact
हा व्हिडिओ इराकमधील नजफ आणि करबला या दोन मोठ्या शहरांमध्ये आयोजित अरबाईन मार्चचा आहे.
बुरखा परिधान केलेल्या महिलांचा एक समूह तिरंगा घेऊन येतानाचा व्हिडिओ सोशल मीडियावर व्हायरल होत आहे. इस्रायलच्या हल्ल्यांदरम्यान पॅलेस्टिनींना बाहेर पडण्यासाठी तिरंग्याच्या मदतीने चालावे लागत आहे, कारण तिरंगा पाहून इस्रायल हल्ला करत नाही, असा दावा करत हा व्हिडिओ शेअर केला जात आहे.
7 ऑक्टोबर रोजी पॅलेस्टिनी संघटना हमासने इस्रायलमध्ये मोठा हल्ला केला होता. हमासच्या या हल्ल्यात 1400 हून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला होता. यानंतर इस्रायलने हमासच्या अनेक ठिकाणांवर हल्लेही केले. वृत्तानुसार, या संघर्षात आतापर्यंत दोन्ही बाजूंचे 4000 हून अधिक लोक मरण पावले आहेत.
व्हायरल झालेला व्हिडिओ 16 सेकंदांचा आहे. व्हिडिओमध्ये बुरखा घातलेल्या काही महिला हात वर करून चालताना दिसत आहेत. यावेळी त्यांच्या पाठीवर तिरंगा पाहायला मिळतो. पार्श्वभूमीत एक बॉलीवूड संगीत ट्रॅक देखील ऐकायला मिळते. याशिवाय, व्हिडिओमध्ये एक मजकूर देखील आहे, ज्यामध्ये लिहिले आहे की, “इस्रायलपासून पळून जाण्यासाठी पॅलेस्टिनींना भारताची मदत घ्यावी लागते”.
Newschecker ला आमची व्हाट्सअप टिपलाइन (9999499044) वर समान दावा प्राप्त झाला असून सत्यता तपासण्याची विनंती करण्यात आली आहे.
Fact Check/ Verification
व्हायरल दाव्याची चौकशी करण्यासाठी, Newschecker ने प्रथम त्याच्या कीफ्रेमपैकी एकाचा रिव्हर्स इमेज शोध घेतला. या प्रक्रियेत, आम्हाला 5 सप्टेंबर 2023 रोजी YouTube खात्याद्वारे अपलोड केलेले शॉर्ट्स आढळले. या शॉर्ट्समध्ये व्हायरल व्हिडिओ आहे. व्हिडिओच्या कॅप्शनमध्ये भारतातील शिया समुदायाच्या लोकांनी इराकमधील अरबाईन मार्चमध्ये भाग घेतल्याचे म्हटले आहे.
मिळालेल्या माहितीच्या आधारे, आम्ही YouTube वर शोध घेतला आणि 31 ऑगस्ट 2023 रोजी एका खात्यावरून अपलोड केलेला व्हिडिओ आढळला. या व्हिडिओच्या कॅप्शनमध्ये इंग्रजीमध्ये Arbaeen walk 2023 असे लिहिले आहे.
मिळालेल्या YouTube व्हिडिओच्या कीफ्रेम्सची रिव्हर्स इमेज सर्च केला, आम्हाला falak_haq120 नावाचे Instagram खाते सापडले. या अकाऊंटची चौकशी केल्यानंतर आम्हाला व्हायरल झालेला व्हिडिओ आणि त्याच्यासारखे अनेक व्हिडिओ सापडले.
व्हायरल व्हिडिओ 31 ऑगस्ट 2023 रोजी falak_haq120 इंस्टाग्राम अकाउंटवरून शेअर करण्यात आला आहे. त्याच्या कॅप्शनमध्ये इंग्रजीमध्ये Arbaeen walk 2023 लिहिले आहे आणि Arbaeen शी संबंधित काही हॅशटॅग देखील आहेत. आम्हाला असेही आढळले की या व्हिडिओमध्ये उपस्थित असलेला ऑडिओ हा व्हायरल व्हिडिओचा नाही.
आता आम्ही अरबाईन मार्चबद्दल देखील जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला आणि आढळले की इस्लामच्या पैगंबरांचे दुसरे नातू हुसेन आणि त्यांच्या साथीदारांच्या हौतात्म्याच्या स्मरणार्थ लोक इराकमधील करबला शहरात लब्बाक किंवा हुसेनच्या घोषणा देतात. ही तीर्थयात्रा इराकमधील नजफ आणि करबला दरम्यान होते आणि या प्रवासात सहभागी होणार्‍या लोकांमध्ये सर्वात जास्त शिया मुस्लिम असतात. मात्र, या यात्रेत इतर धर्माचे लोकही सहभागी होतात. यावर्षी इराकमध्ये अरबाईन 6 सप्टेंबर रोजी होती.
तपासादरम्यान, आम्हाला एनडीटीव्हीच्या यूट्यूब अकाऊंटवरून अपलोड केलेला एक व्हिडिओ रिपोर्ट सापडला, ज्यामध्ये रिपोर्टर अली अब्बास नक्वी यांनी अरबाईन यात्रेत सहभागी होण्यासाठी आलेल्या भारतीयांशी संवाद साधला होता.
आमचा तपास आणखी मजबूत करण्यासाठी आम्ही इंस्टाग्राम अकाउंटचे मालक फलक हक यांचे पती अली हक यांच्याशीही संपर्क साधला. त्यांनी आम्हाला सांगितले की, “मी हा व्हिडिओ 29 अगस्त 2023 रोजी इराकमधील नजफहून करबलाला जात असताना शूट केला होता. माझी पत्नी फलक हक मध्यभागी उपस्थित आहे. त्याने आम्हाला या व्हिडिओचा मेटा डेटा देखील प्रदान केला. मेटा डेटानुसार, हा व्हिडिओ 29 ऑगस्ट 2023 रोजी संध्याकाळी 5 वाजता शूट करण्यात आला होता.
Conclusion
व्हायरल व्हिडिओ इस्रायल-पॅलेस्टाईन संघर्षाशी संबंधित नसून इराकमध्ये आयोजित अरब मार्चशी संबंधित असल्याचे आमच्या तपासात सापडलेल्या पुराव्यांवरून स्पष्ट झाले आहे.
Result: False
Our Sources
MyWorld-qt7gg YouTube account: Video on 31st August 2023
Rizvi_Tv YouTube account: Video on 5th September 2023
falak_haq120 Instagram Account: Video on 31st August 2023
NDTV Video Reports: Published on 6th September 2023
(हे आर्टिकल सर्वप्रथम न्यूजचेकर हिंदीसाठी रुंजय कुमार यांनी केले असून ते इथे वाचता येईल.)
कोणत्याही संशयास्पद बातम्यांवरील तपास, दुरुस्ती किंवा इतर सूचनांसाठी, आम्हाला व्हाट्सएप करा: 9999499044 किंवा ईमेल करा: checkthis@newschecker.in
फॅक्टचेक्स आणि ताज्या अपडेटसाठी आमच्या WhatsApp चॅनेलला फॉलो करा
Authors
Pankaj Menon is a fact-checker based out of Delhi who enjoys ‘digital sleuthing’ and calling out misinformation. He has completed his MA in International Relations from Madras University and has worked with organisations like NDTV, Times Now and Deccan Chronicle online in the past.
